Giáo dục miễn phí

Là một thành phố lớn có mức thu ngân sách cao nhất nước, nếu bỏ không thu học phí bậc THCS, ngân sách của TP HCM vẫn có thể bù đắp với mục tiêu nhân văn: miễn học phí để giúp học sinh nghèo không phải bỏ học.

Tuy nhiên, thực tế, khoản học phí này rất thấp so với các khoản chi cho học tập mà gia đình học sinh đang gánh. Hiện nay, mức thu học phí cấp THCS tại TP HCM trung bình từ 150.000-200.000 đồng/tháng (học 2 buổi). So với các khoản đóng góp khác, nhất là quỹ cha mẹ học sinh hay tiền học thêm, "phong bì", thì không đáng kể với nhiều người dân ở TP HCM.

Miễn thu học phí, liệu các khoản thu khác có miễn? Khó mà tin là mọi khoản thu hiện nay đều có thể miễn. Vì thế, việc miễn thu học phí tuy xét về lý thuyết thì rất tốt đẹp, trong thực tế không có gì bảo đảm là sẽ tác động tích cực đến chất lượng giáo dục. Tuy nó có thể quan trọng đối với những gia đình khó khăn và giúp một số trường hợp không phải bỏ học, nó không tác động đến chất lượng giáo dục dù trực tiếp hay gián tiếp. Ngược lại, nếu ngân sách không đủ cấp bù, nó còn biến tướng thành vô vàn khoản thu ở các trường để bù đắp cho khoản thiếu hụt.

Giáo dục miễn phí và phổ cập trung học cho toàn dân nhằm bảo đảm nguồn cung cho giáo dục bậc cao, tạo ra lực lượng lao động có kỹ năng, là điều chính phủ nào hay người dân nước nào cũng đều mong muốn.

Thế nhưng, trong bối cảnh hiện tại của Việt Nam, giáo dục như một căn bệnh trầm kha, nguồn lực nhà nước đã thiếu hụt nghiêm trọng lại không được sử dụng đúng, thì việc miễn học phí phổ thông cơ sở chỉ có ý nghĩa với một số ít người, chứ không giải quyết được vấn đề quan trọng nhất và đáng được quan tâm hơn: chất lượng giáo dục.

Trước mắt, việc miễn học phí phổ thông cơ sở cần được thực hiện ở vùng sâu, vùng xa, nông thôn hẻo lánh. TP HCM cũng có nhiều người nghèo và con cái phải bỏ học, những trường hợp đó cần được các chương trình chính phủ/phi chính phủ hỗ trợ. Còn trọng tâm vấn đề đối với TP HCM là làm thế nào các khoản đóng góp hiện tại của phụ huynh học sinh trở thành những khoản thu minh bạch và được sử dụng đúng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục, trong đó có việc bảo đảm đời sống của thầy cô giáo và điều kiện học tập của học sinh.

Chất lượng giáo dục phụ thuộc nhiều thứ. Ở cấp THCS, quan trọng nhất là chất lượng người thầy. Khi thầy giáo không đủ sống, không được xã hội, nhà trường, phụ huynh tôn trọng, không có thời gian và tâm huyết cho việc dạy học thì thật khó mà nói tới chất lượng giáo dục.

Miễn học phí THCS, một việc có mục đích thật tốt đẹp nhưng trong thực tế lại có thể khiến quan hệ giữa nhà trường và người học càng thêm tiêu cực bởi cái gốc vấn đề là người thầy có đủ sống, đủ tư cách, tâm huyết và trách nhiệm - vẫn còn đó, và không thể được giải quyết chỉ bằng miễn giảm học phí.