GS Trần Hồng Quân: Người nặng lòng với giáo dục

Dành cả đời cho giáo dục, sự ra đi của GS Trần Hồng Quân để lại niềm thương tiếc vô hạn trong lòng nhiều người.

Gần gũi trí thức

PGS Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Các trường đại học (ĐH), cao đẳng Việt Nam - là người sát cánh với GS Trần Hồng Quân giai đoạn ông là Bộ trưởng Bộ ĐH Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề và sau này là Bộ GD-ĐT.

Theo PGS Trần Xuân Nhĩ, suốt cả cuộc đời, GS Trần Hồng Quân luôn nặng lòng với giáo dục, đặc biệt là giáo dục ĐH. Ông mong muốn hệ thống giáo dục ĐH của Việt Nam là một khối thống nhất, để tạo nên sức mạnh tổng hợp và cùng nhau phát triển và là người khởi xướng để mở ra hệ thống các trường ĐH ngoài công lập.

Những năm đầu của thời kỳ đổi mới, giáo dục ngoài công lập chưa dễ dàng được chấp nhận. Thế nhưng, vượt qua rất nhiều khó khăn, GS Trần Hồng Quân đã đặt nền móng thành công cho hệ thống trường ĐH ngoài công lập tại Việt Nam. Trường ĐH Thăng Long là trường ĐH ngoài công lập đầu tiên được thành lập, sau đó là hàng loạt trường ĐH ngoài công lập khác.

TS Văn Đình Ưng, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí ĐH và Trung học chuyên nghiệp, kể nhà toán học, GS Hoàng Xuân Sính làm đơn xin mở trường ĐH tư thục, bằng cách điện thoại xin gặp Bộ trưởng chứ không "chạy đi chạy lại". Hồi ấy, nhờ việc làm đơn xin mở một mô hình thí điểm về một ĐH không xin kinh phí nhà nước, GS Hoàng Xuân Sính đã gặp GS Trần Hồng Quân và nhận được hỗ trợ rất nhiều. Năm 1994, sau 6 năm thí điểm thành công mô hình ĐH dân lập với cái tên Trung tâm ĐH Dân lập Thăng Long, Chính phủ có chủ trương cho phép thành lập các trường dân lập, trong đó có Trường ĐH Dân lập Thăng Long.

Thủ tục đơn xin thành lập đã gửi lên Chính phủ nhưng vướng khâu nào đó, chờ mãi chưa thấy có kết quả. GS Hoàng Xuân Sính lại gọi điện cho GS Trần Hồng Quân để nêu các khó khăn, vướng mắc. Ngay ngày hôm sau họp Chính phủ, GS Trần Hồng Quân đã gặp Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh báo cáo xin ý kiến. Vài ngày sau, GS Hoàng Xuân Sính nhận được "giấy khai sinh" cho Trường ĐH Dân lập Thăng Long.

Đối với GS toán học nổi tiếng này, GS Trần Hồng Quân là một Bộ trưởng gần gũi anh em trí thức, từ tốn khiêm nhường, thấy việc gì tốt cho giáo dục thì khuyến khích cho làm.

GS Trần Hồng Quân chụp ảnh cùng các phóng viên tại Hội nghị đổi mới giáo dục, tổ chức ở Hà Nội vào tháng 11-2020Ảnh: Thu Lương

Mạnh dạn đổi mới

GS Trần Xuân Nhĩ nhớ khi vừa hình thành Bộ GD-ĐT, điều đầu tiên tân Bộ trưởng Trần Hồng Quân làm là dành thời gian đi xem xét, quan sát tất cả cơ sở vật chất của bộ; trao đổi với các lãnh đạo của hai đơn vị vừa sáp nhập để tạo điều kiện cho đơn vị hòa nhập nhanh chóng.

GS Trần Hồng Quân đều từng làm lãnh đạo ở cả hai đơn vị này nên am hiểu sâu sắc về cả giáo dục ĐH và phổ thông. Khi thiết lập đơn vị mới, ông mạnh dạn phân công cho các thứ trưởng và thực hiện hàng loạt chương trình mục tiêu.

Nổi bật là chủ trương xây dựng hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú để chăm sóc cho đồng bào miền núi. Chương trình đã đạt mục tiêu thành lập hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú với 50 trường thuộc trung ương, 250 trường ở huyện và 300 trường bán trú ở xã. Tiếp đến là các chính sách về đào tạo giáo viên, xây dựng hệ thống các trường sư phạm. Mỗi tỉnh có một trường cao đẳng để đào tạo giáo viên bậc mầm non đến THCS, các trường trung ương đào tạo giáo viên bậc THPT và trường chuyên nghiệp khác.

Hệ thống quản lý cũng được phân cấp, giáo viên mầm non, phổ thông do địa phương phụ trách. Ngoài ra, ông còn chú trọng tới xây dựng cơ sở vật chất ở các nhà trường, xây dựng hệ thống trường chống bão lụt, trường chuẩn, chương trình hợp tác quốc tế...

GS Trần Hồng Quân đưa ra 4 tiền đề đổi mới giúp hệ thống giáo dục ĐH tiếp cận cơ chế thị trường, xã hội hóa. Đó là ngoài đào tạo theo chỉ tiêu nhà nước giao, các trường được tuyển sinh để phục vụ nhu cầu xã hội; thu học phí theo quy định của nhà nước...

Bộ trưởng Trần Hồng Quân cũng là người khuyến khích các trường ĐH chuyển từ đào tạo theo niên chế sang tín chỉ, học phần; chủ trương từng bước mở rộng phân cấp quản lý, tiến tới các trường tự quản.

GS Nguyễn Xuân Thu, người có công lớn đưa ĐH RMIT về Việt Nam, đánh giá sự nghiệp của GS Trần Hồng Quân là sự nghiệp trong giáo dục Việt Nam, sự nghiệp mở đầu cho một làn sóng giáo dục quốc tế vào Việt Nam.