Mong cổ vật sớm về lại Mỹ Sơn

Vừa qua, UBND tỉnh Quảng Nam đã có văn bản gửi Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL), Bộ Ngoại giao đề nghị hỗ trợ, tạo điều kiện cho tỉnh tiếp nhận bức tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay đang lưu lạc tại Anh và chuẩn bị được đưa về Việt Nam.

Bức tượng Nữ thần Durga 4 tay chuẩn bị được đưa về Việt Nam sau 15 năm lưu lạc tại Anh. Ảnh: BỘ NỘI VỤ MỸ

Bị đánh cắp ở Mỹ Sơn 15 năm trước

Trước đó, chiều 13-9, Đại sứ quán Việt Nam tại Anh đã tiếp nhận bức tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay, có niên đại từ thế kỷ VII, với chiều dài khoảng 2 m, nặng khoảng 250 kg từ gia đình của nhà buôn cổ vật người Anh Douglas Latchford. Bức tượng trên được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận là di sản thế giới. Đây là thành quả sau quá trình điều tra của Văn phòng Cục Điều tra an ninh nội địa Mỹ (HSI) đối với nhà buôn Douglas Latchford trong nỗ lực chống buôn bán bất hợp pháp các cổ vật, cũng như sự phối hợp tích cực giữa HSI với Cảnh sát London (Anh) để trao trả cổ vật cho quốc gia bị đánh cắp.

Năm 2008 và 2009, Latchford đã mua bức tượng đồng Nữ thần Durga. Sau khi ông Latchford qua đời vào năm 2020, con gái của ông là bà Julia Copleston được thừa kế từ cha mình hơn 125 bức tượng, di vật bằng vàng mà chính quyền cáo buộc là đã đánh cắp.

Theo thông tin HSI khai thác từ hồ sơ ngân hàng và email trao đổi mua bán của ông Latchford, ông đã tới Việt Nam vào tháng 11-2008 để mua một tác phẩm nghệ thuật Nữ thần Durga và chỉ thị cho các nhân viên ngân hàng của mình gửi khoảng 2 triệu USD vào tài khoản ngân hàng của một người có địa chỉ email tiếng Việt. Ông Latchford xác định Mỹ Sơn của Việt Nam là địa điểm tượng Nữ thần Durga được tìm thấy.

Khi tiếp nhận thông tin từ phía Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ, Đại sứ quán Việt Nam tại Anh đã liên hệ để tiến hành làm việc với Bộ Ngoại giao và các cơ quan chức năng của Anh về bức tượng. Ngày 8-8-2023, Đại sứ quán đã làm việc với đoàn thanh tra viên thuộc Cảnh sát London để chia sẻ thông tin và trao đổi về thủ tục chuyển giao bức tượng đồng cho Việt Nam. Ngày 16-8-2023, Đại sứ quán đã khảo sát hiện trạng bức tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay và làm việc với đại diện chủ sở hữu hiện tại của bức tượng, công ty lưu trữ, vận chuyển và chuyên gia khảo cổ, phục chế bức tượng để đánh giá sơ bộ và lên phương án tiếp nhận, vận chuyển.

Tại buổi lễ tiếp nhận, ông Nguyễn Hoàng Long, Đại sứ Việt Nam tại Anh bày tỏ xúc động, cảm kích và gửi lời cảm ơn HSI, Cảnh sát London đã phối hợp hiệu quả để buổi lễ tiếp nhận được diễn ra thuận lợi trong thời gian sớm nhất. Đại sứ Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh việc trao trả bức tượng diễn ra trong bối cảnh rất đặc biệt, khi Việt Nam - Anh vừa kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (ngày 11-9) và Việt Nam - Mỹ vừa nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện (ngày 10-9) trong chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden vừa qua.

Ngẫu tượng Chăm Mukhalinga được phát hiện tình cờ và khai quật tại góc Đông Bắc của tháp Mỹ Sơn E1 vào tháng 11-2012, được công nhận bảo vật quốc gia năm 2015. Ảnh: TRẦN THƯỜNG

Mong ngày trở về

Ông Nguyễn Công Khiết, Phó Giám đốc Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn, đồng thời là người nhiều năm nghiên cứu, gắn bó với Mỹ Sơn, cho biết tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay chưa từng được phát hiện, bảo quản tại Mỹ Sơn. Vì vậy, thông tin bức tượng bị đánh cắp ở Mỹ Sơn đã khiến nhiều người khá bất ngờ. Ông Khiết cho biết diện tích rừng ở Mỹ Sơn rất rộng, hiện vật được phát hiện không chỉ nằm ở khu chính mà trải dài nhiều nơi, không loại trừ giả thuyết người dân đi rà sắt, rà phá bom mìn phát hiện đem bán. Theo ông Khiết, thời gian qua, cơ quan chức năng đã khai quật được nhiều hiện vật quý ở Mỹ Sơn, trong đó có 2 hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia gồm Ngẫu tượng Mukhalinga và Đài thờ Mỹ Sơn A10. Nhiều hiện vật quý có nguồn gốc từ Mỹ Sơn, vì nhiều lý do khác nhau đang bị lưu lạc tại nước ngoài.

Ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Quảng Nam, cũng cho biết lâu nay tỉnh chưa có thông tin về bức tượng đồng Nữ thần Durga 4 tay, vừa qua mới biết thông tin từ Đại sứ Việt Nam tại Anh. Theo ông Hồng, đây là hiện vật có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học, ý nghĩa quan trọng trong công tác nghiên cứu văn hóa Chăm-pa của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Tỉnh Quảng Nam rất mong được tiếp nhận bức tượng để trưng bày tại Di sản Văn hóa thế giới - Khu đền tháp Mỹ Sơn để cổ vật được trở về đúng với vị trí ban đầu, qua đó phát huy tốt nhất các giá trị về văn hóa, lịch sử, khoa học và phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách.