Nghịch lý thu gom rác

Liên tục 3 tháng nay, gia đình anh Trần Minh Trung (ngụ chung cư Phạm Thế Hiển, phường 4, quận 8, TP HCM) bất ngờ khi được thông báo tiền thu gom rác tăng từ 15.000 đồng/hộ/tháng lên 65.000 đồng/hộ/tháng, tức tăng 4,3 lần. Bất ngờ vì giá thu gom rác tăng quá cao, anh Trung nhiều lần hỏi người thu gom thì được trả lời "thu giùm nhà nước phí vận chuyển rác".

Giá tăng, dịch vụ giảm (I?)

"Ðáng nói là sau khi giá thu gom rác tăng thì chất lượng phục vụ lại bất ngờ giảm. Bằng chứng là trước khi tăng, ngày nào người thu gom cũng đến lấy rác, còn nay thì 2-3 ngày mới lấy một lần khiến rác tồn đọng rất mất vệ sinh" - anh Trung bức xúc nói và nhờ phóng viên hỏi rõ vì sao lại xảy ra nghịch lý này.

Tương tự, anh Lý Thanh Lộc (ngụ ấp 8, xã Bình Mỹ, huyện Củ Chi, TP HCM) bức xúc cho biết từ đầu năm đến nay, giá thu gom rác tăng từ 30.000 đồng/hộ lên 35.000 đồng/hộ. "Tưởng giá tăng thì dịch vụ sẽ tốt hơn, nào ngờ việc thu gom rác chậm trễ hơn trước. Vài ba ngày mới có người gom, thậm chí cả tuần không có ai thu gom" - anh Lộc bức xúc nói. Theo anh, tình trạng trên đã khiến rác dồn ứ trước cửa nhà ngày này qua ngày khác, mùi hôi nồng nặc. Nhiều người gần nhà anh Lộc không giấu được bức xúc nói thêm trước đây, khi người dân trực tiếp trả tiền rác cho người thu gom thì việc thu gom rác rất ổn định, để rồi khi UBND xã thu hộ thì lại xảy ra tình trạng trên.

Lý giải về việc giá thu gom rác tăng nhưng chất lượng dịch vụ lại giảm, nhiều người thu gom cho rằng do thu nhập của họ giảm. Phân tích kỹ hơn, ông Phạm Văn Khanh, Phó Giám đốc Liên hiệp HTX Môi trường Ðồng Tâm - đơn vị thu gom rác trên địa bàn quận 5 và quận 10, dẫn chứng từ quận 10. Sau khi ban hành giá thu gom rác mới thì ở quận 10 tăng lên 70.000 đồng/tháng, từ tháng 2-2021, trong 70.000 đồng này thì 22.000 đồng là chi phí vận chuyển, 48.000 đồng của người thu gom, sau khi trừ thuế, phí thì người thu gom còn lại 41.500 đồng/hộ. Theo ông Khanh, so với trước đây, thu nhập của người thu gom rác đã giảm, bởi khi thương lượng với hộ dân, giá thu gom rác họ nhận được từ 45.000 đến 50.000 đồng/hộ, nay chỉ còn 41.500 đồng/hộ. Chưa kể, người thu gom rác phải thu hộ phí vận chuyển cho nhà nước nhưng nhiều người dân không hiểu đã phản ứng, cho rằng giá quá cao, thậm chí đề nghị không cần thu gom rác nữa mà mang rác ra chợ đổ.

Từ năm 2021-2025, người xả thải phải trả thêm chi phí vận chuyển nên số tiền phải đóng tăng cao. Ảnh: HUẾ XUÂN

Ðề xuất thống nhất đơn giá

"Ðể việc ban hành giá thu gom rác đúng theo tinh thần người xả thải phải trả đúng, trả đủ, giảm chi cho ngân sách thì UBND TP nên ban hành đơn giá chung, có lộ trình thực hiện, sau đó căn cứ vào đơn giá này, các địa phương xây dựng đơn giá riêng phù hợp tình hình thực tế từng địa phương, tránh tâm lý so bì giữa người dân các địa phương" - ông Phạm Văn Khanh đề xuất.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TP HCM, việc tăng giá thu gom rác được các địa phương thực hiện theo Quyết định 38 về giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, ban hành năm 2018. Tuy nhiên, qua hơn 2 năm triển khai, chỉ có 6 quận - huyện ban hành giá thu gom rác mới như quận 4, 8, 9, 10, Củ Chi và Cần Giờ. Nhiều địa phương khác chưa triển khai, do đó sở này vừa có tờ trình UBND TP về sửa đổi, bổ sung một số điều tại Quyết định 38 về giá dịch vụ thu gom rác trong năm 2021 và điều chỉnh lộ trình giá dịch vụ, thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt.

Theo đó, lộ trình mới được triển khai từ năm 2021-2025 trở đi và đề xuất giảm chi phí vận chuyển cho người dân. Cụ thể, năm 2021, tiền rác mỗi hộ dân sẽ đóng khoảng 50.000 đồng/tháng, trong đó có 20% phí vận chuyển và phí này sẽ tăng dần lên 40% năm 2022, 60% năm 2023, tiến tới thu đủ phí vận chuyển 100% năm 2025 với tiền rác người dân phải trả là 73.400 đồng/tháng.

Lý do đề xuất điều chỉnh lộ trình, đại diện Sở TN-MT cho hay nếu áp dụng lộ trình của Quyết định 38 thì giá thu gom rác năm 2021 là 71.000 đồng/tháng (trong đó giá thu gom khoảng 44.000 đồng, phí vận chuyển 27.000 đồng) là khá cao, có thể dẫn đến khó khăn khi tổ chức thu vì hầu hết các huyện chưa triển khai lộ trình mà Quyết định 38 đã ban hành trước đó. Chưa kể, nếu chi phí vận chuyển thu về không cao sẽ ảnh hưởng phần kinh phí mà ngân sách cấp cho quận, huyện hằng năm để thanh toán cho các đơn vị trúng thầu.

Với lộ trình đề ra lần này, đại diện Sở TN-MT cho rằng các mức giá phù hợp tình hình thực tế, việc đề xuất giảm phí vận chuyển, tăng dần qua từng năm sẽ giúp các địa phương dễ dàng thực hiện, người dân dễ chấp nhận hơn dù sẽ chậm thu ngân sách nhà nước. Về nguyên tắc, đơn giá này vẫn phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, UBND TP HCM trên tinh thần phấn đấu đến năm 2025, thu đủ chi phí thu gom, vận chuyển và đến năm 2050 bù đắp được 50% cho chi phí xử lý.