Ngột ngạt vì vắng bóng cây

9 giờ sáng một ngày cuối tháng 11, ngã tư Phú Nhuận (quận Phú Nhuận, TP HCM) có hàng ngàn phương tiện lưu thông. Khói bụi, nóng bức bủa vây khiến khuôn mặt của những người đi đường trở nên mệt mỏi.

Những "chảo lửa" ở đô thị

Di chuyển trên đường Phan Đình Phùng (đoạn gần ngã tư Phú Nhuận), thiết bị đo nhiệt độ cầm tay của chúng tôi hiển thị 33,5 độ C. Áp xuống mặt đường tăng lên 36,6 độ C. Nắng nóng làm cơ thể người đi đường mất nước, mệt nhừ nhưng đỏ mắt tìm cũng không thấy bóng cây để nghỉ chân.

Đi sâu vào các tuyến đường nội đô TP HCM, tình trạng bức bối, khó chịu càng gia tăng. Đường Đinh Bộ Lĩnh từ Bến xe Miền Đông đến giao lộ Điện Biên Phủ chưa có đến 20 cây xanh nhưng những hàng cây này lại có thân rất nhỏ, không cho bóng mát. Sự thưa thớt cây, thiếu bóng râm ở con đường này tỉ lệ nghịch với dòng xe máy, ôtô đông đúc di chuyển. Tương tự, ở các tuyến đường như Lý Chính Thắng (quận 3), Cách Mạng Tháng Tám (đoạn từ quận Tân Bình đến quận 3), Lê Trọng Tấn (quận Tân Phú), Xô Viết Nghệ Tĩnh, Bạch Đằng, Phan Đăng Lưu (quận Bình Thạnh)... vẫn thiếu trầm trọng những bóng cây rợp mát dù cây xanh ở những tuyến đường này đã được trồng nhiều năm.

Đường Phan Đình Phùng (gần ngã tư Phú Nhuận, TP HCM) không một cây xanh nên không khí luôn oi bức Ảnh: LÊ PHONG

Đến đường Phạm Văn Đồng (đoạn qua các quận Gò Vấp, Bình Thạnh, Thủ Đức), theo quan sát của chúng tôi, 5 năm qua, những hàng cây vốn được trồng để lấy bóng mát dọc hai bên đại lộ vẫn chưa làm được điều này. Nhiều năm gắn bó với quận Thủ Đức, anh Ngô Ngọc Giác, giám đốc một công ty xây dựng có trụ sở tại quận 5, luôn ngao ngán khi di chuyển qua đường Phạm Văn Đồng. Theo anh, mặt đường rộng, thoáng nhưng thiếu trầm trọng bóng râm. Hai bên hàng chục công trình chung cư đang mọc lên nhưng hiếm thấy những cây tỏa bóng mát. Ngay trên các thảm xanh của đại lộ này cũng chỉ là những cây không đủ tán lá che mát, ngăn khói bụi.

Giữa trưa, loay hoay trong cái nắng oi nồng và sự ngột ngạt, bức bối trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (đoạn từ Võ Thị Sáu đến Nguyễn Trọng Tuyển), anh Nguyễn Quang Đãng (tài xế xe ôm công nghệ, ngụ quận Gò Vấp) tiếc nuối nói hồi xưa nơi đây nhiều cây to, rợp bóng mát giờ thì cây trồng hơn chục năm vẫn chưa thể cho bóng mát.

Ngoài nguyên nhân do cây nhỏ, không phát triển tán, ở nhiều tuyến đường như Nguyễn Văn Luông (quận 6), An Dương Vương, Nguyễn Chí Thanh, Hồng Bàng (quận 5)... hay ở công viên Văn Lang (quận 5), cây xanh còn bị xâm hại, đầu độc, khiến những bóng mát ở đô thị càng thêm hiếm hoi. Với khả năng hấp thụ bức xạ cao, những con đường nhựa, bê-tông hóa không có cây che bóng, lại bị ánh sáng mặt trời chiếu suốt ngày đã trở thành những "chảo lửa" không hơn không kém.

Cây thiếu hụt 17,5 lần so với hiện trạng

Lý giải việc cây xanh, bóng cây thiếu trầm trọng, đặc biệt ở các tuyến đường có đông đúc xe cộ, Trung tâm Quản lý và Vận hành hạ tầng kỹ thuật cho rằng do điều kiện vỉa hè hẹp hay vướng hệ thống điện, cấp và thoát nước nên không thể trồng cây. Ngoài ra, ở nhiều tuyến đường, cây xanh đan xen các chủng loại khác nhau do tình trạng trồng cây tự phát trước đây nhưng chưa được định hướng cải tạo, chỉnh trang hoặc một số tuyến đang trong giai đoạn thay thế dần những cây hiện hữu bằng loài cây mới nên kích cỡ không đồng nhất. Đặc biệt, có tình trạng tán cây bị cắt lệch hoặc gần như mất tán là do để bảo đảm hành lang an toàn điện theo quy định...

Công ty TNHH MTV Công viên Cây xanh TP HCM cho biết cây xanh ở TP thiếu trầm trọng. Nếu chia ra tỉ lệ đầu người so với thực trạng hiện nay thì diện tích trồng cây xanh chỉ đạt 0,49 m2/người, trong khi quy hoạch đạt trên 7 m2/người - tức hiện nay mật độ cây trồng trên đường phố lẫn công viên thấp hơn 17,5 lần.

Trước thực tế trên, ThS Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia khí tượng, nhấn mạnh cây xanh có vai trò rất lớn trong sự ngăn chặn biến đổi khí hậu, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân. Theo bà Lan, nếu khu vực nào có nhiều cây thì những hiện tượng thời tiết cực đoan hoặc mù khô không xuất hiện nhiều. Việc thiếu cây xanh, bóng mát cây đã khiến những năm gần đây TP HCM liên tục đối mặt cảnh nắng gắt gia tăng.

TS Vũ Ngọc Long, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Sinh thái học Việt Nam, nói lâu nay ít ai quan tâm cây xanh ảnh hưởng đến đời sống đô thị như thế nào, trong khi đây là yếu tố sống còn đối với một đô thị. "Đã đến lúc TP cần quy hoạch bài bản và tùy theo mỗi điều kiện ở từng con đường lựa chọn cây phù hợp" - TS Long nhấn mạnh. Còn theo ThS Lê Minh Thành, điều phối viên Tổ chức Môi trường thế giới tại Việt Nam, trên thế giới, nhiều đô thị có mật độ dân cư đông, diện tích ít nhưng vẫn ưu ái dành không gian cho cây xanh. Vì vậy, người dân và các đơn vị ở TP cần thay đổi nhận thức về vai trò của cây xanh trên đường phố. "Hãy nhớ, cây xanh đường phố khi cho bóng mát sẽ giúp giảm ô nhiễm tiếng ồn, không khí và tạo ra sự thoải mái cho người đi đường" - ThS Lê Minh Thành khuyến cáo.