Nỗ lực bảo tồn đàn voọc gáy trắng

Khoảng 10 năm trở lại đây, những lèn đá vôi trùng điệp chạy dài từ xã Thạch Hóa đến xã Đồng Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình trở thành nơi cư trú và sinh trưởng của voọc gáy trắng (còn gọi là voọc Hà Tĩnh) - loài động vật quý hiếm, có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. Nếu không có sự chung tay chăm sóc, bảo tồn, e rằng loài voọc này khó tồn tại được đến giờ.

Tình nguyện bảo vệ

Từ năm 2012, người dân địa phương phát hiện một đàn voọc gáy trắng chừng 10 con từ trên núi đá vôi Thiết Sơn xuống khu dân cư của 2 xã Thạch Hóa, Đồng Hóa uống nước.

Ban đầu, một số người xem đó là động vật bình thường nên đã nhiều lần bẫy bắt. Sau khi tìm hiểu, biết được đây là loài động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng nên ông Nguyễn Thanh Tú (xã Thạch Hóa - một người lính biên phòng về hưu) và ông Nguyễn Văn Hồng (xã Đồng Hóa) đã tình nguyện đứng ra bảo vệ chúng.

Hằng ngày, không kể nắng mưa, ông Tú và ông Hồng đều rảo quanh các ngọn núi đá vôi để tuần tra trên những vùng lèn Giàn Vượn, Cửa Hung, Nước Lặn, Khe Đá, Hung Sú, Miếu Tam Quan… - nơi nhiều đàn voọc cư ngụ. Họ đi gỡ bẫy săn, cho đàn voọc uống nước, tuyên truyền người dân không săn bắt động vật hoang dã quý hiếm và thuyết phục nhiều người chung tay bảo vệ chúng.

"Ngày trước, dân nơi đây gọi voọc là vượn đen. Thấy vượn xuất hiện ở đâu là các tay thợ săn đều tìm đến bẫy bắt cho bằng được. Khi biết đây là loài linh trưởng cực kỳ quý hiếm, nhiều người đã ra sức bảo vệ" - ông Hồng cho biết.

Nhờ sự bảo vệ nghiêm ngặt, chăm sóc tận tình của ông Tú, ông Hồng và người dân địa phương, từ chỗ chỉ có lẻ tẻ vài cá thể nhút nhát, đến nay đàn voọc gáy trắng ở đây đã sinh sôi tới hàng trăm con. Theo thống kê sơ bộ, khoảng 22 đàn voọc với trên 150 con đang sinh sống tại vùng núi đá vôi này.

Voọc gáy trắng tại núi đá vôi ở 2 xã Thạch Hóa và Đồng Hóa, huyện Tuyên Hóa

Ông Nguyễn Văn Hồng trong một chuyến tuần tra, bảo vệ đàn voọc gáy trắng

Nhà khoa học chung tay

Nhận thấy vai trò và sự đóng góp to lớn của cộng đồng, từ năm 2015 đến nay, Trung tâm Nghiên cứu quản trị tài nguyên vùng cao (CEGORN) đã tiếp cận và hỗ trợ Tổ Bảo tồn thiên nhiên nhằm tăng cường năng lực, kiến thức, nâng cao vai trò và vị thế cho các thành viên trong việc bảo tồn, chăm sóc đàn voọc gáy trắng. CEGORN còn chia sẻ kinh nghiệm từ thực tiễn; những khó khăn, thách thức trong việc quản lý, bảo tồn loài voọc gáy trắng đối với những khu vực nhỏ vốn chưa có quy định và hướng dẫn.

Mới đây, CEGORN, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Bình và UBND huyện Tuyên Hóa đã tổ chức Hội thảo "Tổng kết mô hình hợp tác quản lý, bảo tồn voọc gáy trắng khu vực quy hoạch rừng đặc dụng huyện Tuyên Hóa - Định hướng giai đoạn tiếp theo". Dự thảo đề án bảo tồn voọc gáy trắng tại khu vực quy hoạch rừng đặc dụng được xây dựng và hoàn thiện. Tính chính danh trong quản lý, bảo tồn voọc gáy trắng của Tổ Bảo tồn thiên nhiên được công nhận. Tính đa dạng sinh học, môi trường sinh thái trong khu vực quy hoạch rừng đặc dụng ngày càng được bảo vệ và phát triển tốt.

Các chuyên gia CEGORN cũng cho rằng trên 150 cá thể voọc gáy trắng đang sinh sống trên các dãy đá vôi thuộc địa bàn huyện Tuyên Hóa. Nhiều nhà khoa học đã đưa ra các giải pháp nhằm góp phần bảo vệ loài voọc quý hiếm này, như: cần hạn chế tình trạng lấn chiếm đất rừng trái phép, mở rộng môi trường sống cho voọc; ngăn cấm việc khai thác gỗ rừng trái phép; hạn chế cấp phép khai thác đá, khai thác sản vật, chăn thả gia súc tại những nơi đàn voọc sinh sống…

Theo ông Nguyễn Văn Long, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Bình, từ khi phát hiện đàn voọc gáy trắng sinh sống ở huyện Tuyên Hóa, lực lượng kiểm lâm đã đồng hành với người dân, Tổ Bảo tồn thiên nhiên và chính quyền địa phương để quản lý, bảo vệ loài động vật quý hiếm này. Chi cục thường xuyên tổ chức các cuộc họp định kỳ để xây dựng kế hoạch tuần tra và hỗ trợ các thành viên Tổ Bảo tồn thiên nhiên; đẩy mạnh tuyên truyền đến người dân về việc nâng cao ý thức bảo vệ voọc gáy trắng và đến nay đã đạt nhiều thành quả nhất định.

Ông Nguyễn Văn Long cho biết sắp tới, chi cục sẽ đề nghị UBND tỉnh Quảng Bình quan tâm, tạo điều kiện, khuyến khích và có các chính sách hỗ trợ những hộ gia đình có đất nương rẫy canh tác gần Khu Bảo tồn chuyển dịch sang trồng các loài cây lâu năm. Việc này vừa tạo sinh kế cho người dân vừa mở rộng hành lang sinh cảnh cho voọc gáy trắng.