Sống chung với ngập

Mười năm trước, người dân thủ đô Hà Nội cũng trải qua trận ngập hãi hùng. Ngày nay, tình trạng ngập nước sau mưa lớn đã thành chuyện bình thường, xảy ra không chỉ ở TP HCM, Hà Nội hay Đà Nẵng mà còn ở Biên Hòa, Nha Trang, Cần Thơ, thậm chí trên cao nguyên như Buôn Ma Thuột...

Đã xảy ra ngập thì giàu nghèo đều khổ như nhau. Tại TP HCM, các khu phố nhà giàu ở quận 2, quận 7, Bình Thạnh..., đường vào cũng nước ngập mênh mang; dân trung lưu chạy xe máy hạng sang đi làm cũng lội nước, dầm mưa; còn người nghèo ở Thanh Đa, Nhà Bè phải kê giường tủ lên, ăn ngủ trên nước ngập trong nhà mình...

Nguyên nhân gây ngập nhìn chung vẫn do khâu quy hoạch. Quy hoạch kém, thiếu tầm nhìn, dẫn đến sự vận hành không đồng bộ giữa quy hoạch đô thị và quy hoạch thoát nước. Trong trận lụt năm 2008, nhiều chỗ đất trống ở Cầu Giấy, Từ Liêm vẫn đầy nước cả tháng trời sau khi nội thành đã khô ráo, được dân Hà Nội xem là kết quả của những người phụ trách quy hoạch Hà Nội giai đoạn 2000-2005, cấp phép dự án tràn lan vào vùng trũng ngập, lấp ruộng, lấp kênh mương, không còn chỗ chứa nước nên ngập là lẽ đương nhiên.

Còn theo kiến trúc sư Hồ Duy Diệm, sở dĩ Đà Nẵng ngập nặng trong trận mưa vừa qua là bởi quy hoạch của TP này có nhiều sai lầm về mặt vi mô lẫn vĩ mô: Đắp ruộng, phá công viên, ngăn dòng chảy... Một nguyên nhân khác khiến ngập nặng ở đô thị còn do thói quen sinh hoạt bầy hầy của một bộ phận cư dân đô thị, cứ vứt rác bừa bãi ra đường, ra cống, khi mưa to làm bít miệng cống, nước không thoát được.

Qua vụ việc này, càng thấy không nên nói trước điều gì khi chưa trải nghiệm. Vào tháng 9-2016, trả lời trên một tờ báo, tổng giám đốc một công ty đã mạnh miệng nói rằng các đô thị lớn nên học tập Đà Nẵng, quy hoạch Đà Nẵng luôn đi trước sự phát triển của đô thị khoảng 10 năm. Một chức sắc của Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cũng khen Đà Nẵng "có tầm nhìn ở đồ án quy hoạch chung, triển khai có ý tưởng rành mạch về các phân khu chức năng quy hoạch chi tiết". Nay Đà Nẵng đang ngập lụt, không biết các vị ấy nghĩ gì, hay lời khen cũng trôi theo dòng nước?

Theo các chuyên gia, tư duy về quy hoạch cũng như tầm nhìn quản lý đô thị phải là dài hạn, không thể tư duy nhiệm kỳ, ngắn hạn. TS Tô Văn Trường lưu ý phải tính đến tất cả mọi rủi ro, tuyệt đối không để mật độ xây dựng quá cao, không cấp phép xây dựng tại những nơi nguy cơ ngập cao…

Kinh nghiệm ở châu Âu và Mỹ cũng rất đáng tham khảo khi nhiều đô thị cho dòng sông chảy vòng vèo, uốn lượn chứ không làm thẳng dòng chảy của chúng. Những sân vận động hay công viên được chủ ý xây dựng thấp hơn nền mặt đường đô thị để khi mưa to nước ngập sẽ trở thành nơi hút nước tạm, giúp hạn chế ngập lụt đường phố...

Nhìn lại hiện trạng đô thị Việt Nam, chắc chắn người dân còn phải sống chung nhiều năm với ngập lụt mỗi khi mưa lớn, triều cường.