Thay thế giống cây gấc từ hạt bằng cấy mô

Quả gấc trở thành nguồn nguyên liệu cho nhiều tá dược, chế phẩm bảo vệ sức khỏe cũng như mỹ phẩm. Nhu cầu thị trường hiện đang rất lớn, có thể tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sang một số thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ. Do đó, nhu cầu cây giống tốt để trồng và canh tác nhằm tăng thu thực phẩm và dược liệu cũng đang ngày càng cao.

Cây giống gấc nuôi cấy mô

Tỉ lệ phân tính là yêu cầu tiên quyết

Để đáp ứng được nhu cầu này, việc cung cấp một vùng chuyên canh nguyên liệu gấc có quy trình khép kín từ khâu sản xuất giống cây; kỹ thuật trồng trọt, chăm sóc; thu hoạch và kiểm tra chất lượng quả đóng vai trò quan trọng. Trong đó, sản xuất được cây giống đáp ứng các tiêu chí sạch bệnh, đồng đều, dự đoán được tỉ lệ phân tính là yêu cầu tiên quyết.

Vì cây gấc bị phân tính đực cái nên khi lựa chọn cây giống để trồng, người trồng phải chú ý tỉ lệ cây đực, cây cái trong vườn để bảo đảm năng suất và chất lượng cho vườn trồng. Cây gấc đực và cái khi còn nhỏ không thể phân biệt được nên khi nhà vườn trồng cây giống gấc từ hạt dễ dẫn đến việc trong vườn có trên 80% cây gấc là đực, điều này khiến nhà vườn thất thu nghiêm trọng. Do đó, cần biết rõ tính trạng cây con ngay khi trồng, nhằm tránh rủi ro khi thu hoạch.

Cây giống gấc từ nuôi cấy mô sẽ bảo đảm cho nhà vườn biết được tính trạng đực hay cái của cây (do cây được nhân vô tính trong phòng thí nghiệm từ một cây giống ban đầu là cái hoặc đực); điều này giúp người trồng gấc có kế hoạch cũng như các biện pháp canh tác hợp lý nhất, mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất.

Ngoài ra, cây giống gấc từ nuôi cấy mô khi được thuần hóa trồng bên ngoài phát triển cũng khá tốt, cho năng suất khá cao, không kém gì cây giống được gieo hạt hay giâm hom. Giá thành của cây giống gấc sản xuất bằng phương pháp nuôi cấy mô cũng tương đương giá thành cây giống từ giâm hom. Thêm nữa, việc nhân đại trà cây gấc nuôi cấy mô có thể cung cấp một lượng lớn cây giống đồng đều trong khoảng thời gian ngắn cho nhà vườn, bảo đảm kế hoạch phát triển. Điều này, cây giống gấc giâm hom không thể làm được, do hạn chế từ nguồn hom ban đầu.

Cây giống gấc nuôi cấy mô được trồng lấy quả. Ảnh: HỒNG THỦY

Tạo nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định

Cây gấc trồng từ hạt, giâm hom hay từ giống nuôi cấy mô đều ưa ánh sáng ngắn ngày, ưa khí hậu ấm áp và độ ẩm không khí cao, chịu hạn và chịu rét kém. Cây gấc không chịu được úng ngập, đọng nước; vì vậy khi trồng, tốt nhất nên làm vồng, ụ hay trồng ở nơi có khả năng tiêu thoát nước tốt. Giai đoạn từ khi mới trồng đến trước khi ra hoa, yêu cầu độ ẩm đất đạt 65% - 70%, độ pH 5,6 - 7,0. Cây gấc cần nước nhiều nhất ở giai đoạn ra hoa và phát triển trái. Thiếu nước trong giai đoạn này sẽ làm hoa rụng, trái phát triển kém, năng suất thấp. Độ ẩm thích hợp để trồng gấc là 70% - 80% độ ẩm tối đa. Phun một số chất kích thích tốt trong giai đoạn cây còn nhỏ có 1-2 lá cũng làm tăng số hoa cái trên cây. Các hóa chất thường dùng là NAA (Naphthalen acetic acid) phun ở nồng độ 25-100 ppm hoặc MH (Maleic Hydrazide) phun ở nồng độ 100-150 ppm cũng đều cho kết quả tốt.

Hiện nay, quả gấc được sử dụng để làm rất nhiều dạng sản phẩm như thực phẩm chức năng, thuốc bổ sung vitamin, thực phẩm, dầu ăn, các dạng nước sát khuẩn… được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài nước ưa chuộng, do độ an toàn cũng như những đặc tính tốt của các sản phẩm. Tuy nhiên, các vùng chuyên canh trồng gấc tại Việt Nam còn hạn chế cũng như hay bị rủi ro về việc tuyển chọn cây giống trước khi trồng. Rất nhiều doanh nghiệp, công ty chuyên sản xuất các sản phẩm từ gấc đang tìm kiếm những vùng chuyên canh gấc cho năng suất và chất lượng cao, trong đó có cây giống công nghệ cao, nhằm tạo nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định.