Thu hồi xe cũ nát có khả thi?

Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) vừa có văn bản gửi các tỉnh, thành phố đề nghị tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí. Trong đó, Bộ TN-MT đề nghị Hà Nội, TP HCM có biện pháp thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không bảo đảm tiêu chuẩn lưu hành, gây ô nhiễm môi trường.

Vì sao chưa làm được?

Đề nghị trên đang gây ra nhiều tranh luận.

Ông Nguyễn Văn Thạch, Vụ trưởng Vụ An toàn giao thông - Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), ủng hộ đề xuất thu hồi phương tiện cũ nát, bởi các phương tiện này không chỉ gây ô nhiễm môi trường từ khí thải mà còn gây mất an toàn giao thông.

Ông Thạch cho biết dự thảo sửa đổi Luật Giao thông đường bộ đã đưa vào nội dung này. Ngay cả khi Luật Giao thông đường bộ hiện hành chưa quy định thì vẫn có thể dựa vào Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 để thu hồi loại xe này. "Cứ đưa ra lý do xe cũ nát đa phần của người nghèo khó thì chưa biết bao giờ mới thu hồi được" - ông Thạch nói.

Việc thu hồi xe máy cũ nát là cần thiết nhưng khó triển khai do gặp nhiều vướng mắc Ảnh: TẤN THẠNH

Theo đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam, đối với ôtô, nhiều năm qua, việc kiểm soát xe cũ nát, gây ô nhiễm môi trường được thực hiện bằng quy định áp dụng niên hạn sử dụng và kiểm định khí thải định kỳ. Còn đối với xe máy, từ năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 909 phê duyệt đề án kiểm soát khí thải môtô, xe máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố. Đề án này đã đưa ra lộ trình áp dụng theo địa phương, theo loại xe (kiểu loại, năm sử dụng) và giải pháp triển khai.

Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết dự thảo Luật Giao thông đường bộ đang được xây dựng, đưa nội dung kiểm soát khí thải xe máy để lấy ý kiến, chuẩn bị cho việc kiểm soát môi trường đối với xe máy. Đây là cơ sở để tiến tới thu hồi xe cũ nát, lạc hậu.

Dù vậy, với việc chỉ đề xuất thu hồi xe cũ đối với riêng Hà Nội và TP HCM cũng khiến Cục Đăng kiểm Việt Nam băn khoăn về tính hiệu quả. Bởi lẽ, không thể kiểm soát đối với xe cũ nát mang biển số địa phương khác lưu thông trên địa bàn.

Nhà nước, nhà sản xuất và người dân cùng vào cuộc

Ông Bùi Danh Liên, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội, cho rằng việc Bộ TN-MT đề xuất thu hồi xe cũ nát là đúng, phù hợp với xu thế của các nước trên thế giới. Đề xuất này đã nói nhiều lần rồi nhưng vì nhiều nguyên nhân mà đến nay vẫn chưa thể thực hiện được.

Theo ông Liên, nếu lấy điều kiện khí thải để loại bỏ, thu hồi xe máy cũ nát thì sẽ rất khó, vì chưa có quy chuẩn quốc gia về chất lượng xe máy. Ngay cả việc đo khí thải dựa vào quy chuẩn kỹ thuật để kiểm tra hàng triệu xe máy hiện nay cũng khó có thể thực hiện. Do vậy, cần nghiên cứu chu đáo để khi thực hiện thu hồi không bị người dân phản đối.

Còn theo chuyên gia giao thông Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, để làm được, trách nhiệm trước hết là của nhà sản xuất phương tiện và có sự hỗ trợ của nhà nước. Ông Tạo góp ý thêm, cần áp dụng theo đúng nghĩa là "thu hồi sản phẩm gây ô nhiễm môi trường" để xử lý, thay vì tịch thu tài sản.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Phương, Phó Phòng Chất lượng xe cơ giới - Cục Đăng kiểm Việt Nam, nói rằng việc thu hồi xe cũ nát liên quan đến quyền sở hữu tài sản nên khó tránh vướng mắc về pháp lý. Ông Phương góp ý: Giải pháp để loại bỏ xe máy cũ nát trong giai đoạn hiện nay là nhà nước, nhà sản xuất và người dân cùng vào cuộc. "Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ để nhà sản xuất thu hồi xe cũ và đổi xe máy mới cho người dân" - ông Phương đề xuất.

Theo ông Phương, bên cạnh đó, nhà nước cần kiểm soát chặt điều kiện lưu hành của phương tiện, như: tăng cường kiểm tra, xử lý xe cũ nát vi phạm điều kiện tham gia giao thông (giấy tờ, gương, đèn, thực tế chở...). Chỉ khi làm được như vậy mới góp phần ngăn ngừa xe cũ nát không an toàn, gây ô nhiễm môi trường.