Thủy điện loay hoay tự trồng rừng thay thế

Hơn 910 ha rừng phải chuyển đổi, bị ngập trong lòng hồ để thực hiện các dự án thủy điện Bình Điền, A Lưới, Hương Điền ở Thừa Thiên - Huế. Các doanh nghiệp (DN) đã tự trồng hàng trăm hecta rừng thay thế cùng với phương án nộp tiền để cơ quan chức năng tiến hành trồng.

Trồng vượt dự kiến, cây vẫn chết la liệt

Thủy điện Bình Điền nằm trên nhánh Hữu Trạch sông Hương, chảy qua thị xã Hương Trà; do Công ty CP Thủy điện Bình Điền làm chủ đầu tư.

Nhà máy thủy điện gồm 2 tổ máy với công suất 48 MW này được khởi công vào tháng 1-2005, hoàn thành tháng 4-2009. Để xây dựng nhà máy, nhiều diện tích rừng bị chặt hạ hoặc chìm khi nước hồ dâng cao. Vì vậy, DN phải thực hiện trồng rừng thay thế gần 321 ha. Trong đó, hơn 134 ha tự tổ chức thực hiện theo hồ sơ thiết kế và dự toán được phê duyệt; số diện tích còn lại thực hiện theo phương án nộp 13,8 tỉ đồng vào Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Thừa Thiên - Huế để cơ quan chức năng tiến hành trồng.

Với diện tích tự trồng, sau khi Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tỉnh Thừa Thiên - Huế phê duyệt hồ sơ thiết kế và dự toán đầu tư trồng rừng thay thế vào tháng 2-2017 với chi phí 9,7 tỉ đồng, DN này đã trồng hơn 137 ha cây tràm Úc, vượt 3,3 ha. Thế nhưng, qua kiểm tra của đoàn liên ngành do Sở NN-PTNT chủ trì, diện tích có cây trồng chỉ đạt 17,3 ha, mật độ hiện còn chỉ 400-3.000 cây/ha, tỉ lệ sống từ 12%-90%. Trong đó, diện tích đạt tiêu chí rừng trồng chỉ 1,58 ha, 4,35 ha không bảo đảm tiêu chí rừng trồng và 11,37 ha có hy vọng đạt tiêu chí rừng trồng nếu được tiếp tục chăm sóc.

Khu vực được thủy điện Bình Điền trồng rừng thay thế nhưng nay cây đã chết

Tại cao trình mực nước dâng 73 m - nơi được phê duyệt để trồng rừng thay thế, khá nhiều cây tràm Úc đã chết. Gần đập thủy điện còn trơ lại "dấu tích" là những gốc cây khô. Quanh khu vực lòng hồ chỉ còn những mảnh đất trống, đồi núi trọc. Một vài chỗ ở khu vực này sót lại vài gốc cây tràm Úc với đường kính thân cây khá lớn.

Ngoài thủy điện Bình Điền, ở thủy diện A Lưới (huyện A Lưới), chủ đầu tư là Công ty CP Thủy điện Miền Trung đã trồng "lố" gần 1 ha so với diện tích thiết kế được phê duyệt trồng rừng thay thế là hơn 75 ha. Kết quả kiểm tra cho thấy đến nay, chỉ còn 17,34 ha có cây trồng sinh trưởng, phát triển ổn định; gần 58 ha không có cây trồng.

Trong khi đó, Công ty CP Thủy điện Hương Điền, chủ đầu tư thủy điện Hương Điền (thị xã Hương Trà), cũng trồng 60 ha rừng trong tổng số 57 ha được thiết kế phê duyệt. Thực tế kiểm tra cho thấy chỉ 4,51 ha có cây trồng, mật độ hiện còn 340-1.800 cây/ha (thiết kế trồng 3.333 cây/ha), tỉ lệ sống 10%-54% và không có diện tích nào đạt tiêu chí rừng trồng.

Do trâu bò, người dân phá?

Sở NN-PTNT tỉnh Thừa Thiên - Huế cho biết các DN lý giải nguyên nhân cây rừng chết là do bị trâu bò phá hoại, người dân chặt phá để lấy đất trồng hoa màu khi cây đã sinh trưởng tốt...

Ông Chu Văn Thành, Trưởng Phòng Kỹ thuật Công ty CP Thủy điện Bình Điền, cho hay vào tháng 6-2018, các đoàn chức năng lên kiểm tra, khảo sát thực địa và đã đánh giá đơn vị hoàn thành trồng rừng thay thế với tỉ lệ sống, sinh trưởng tốt trên 80%. Tuy nhiên, vào tháng 4-2021, đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh đến kiểm tra công tác trồng bù rừng tại các thủy điện, xác nhận phần diện tích chưa nghiệm thu có cây còn sống đạt là 17,3 ha và đơn vị cung cấp đầy đủ hồ sơ pháp lý về việc đã hoàn thành việc trồng bù rừng trong năm 2018.

Theo ông Thành, ngoài lý do gia súc phá hoại thì mưa lũ lịch sử năm 2020 khiến mực nước trong hồ dâng cao, cây ngập sâu thời gian dài. Lũ lớn về hồ, công ty phải xả lũ theo lệnh điều tiết hồ chứa tạo nên sự thay đổi lớn về dòng chảy, sóng mạnh vào ven bờ... gây thiệt hại về cây trồng, chia cắt giữa các khu vực trồng từ trước đã liền vùng. Công ty đề nghị được tiếp tục chăm sóc, tra dặm, bảo vệ đến hết thời gian kiến thiết cơ bản.

Sở NN-PTNT đã đề xuất UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế cho phép các DN được tiếp tục tra dặm, chăm sóc, bảo vệ rừng đến hết thời gian kiến thiết cơ bản đối với diện tích 21 ha. Sau thời gian quy định, các DN phải lập hồ sơ đề nghị nghiệm thu hoàn thành trồng rừng.

Đối với 4,34 ha không bảo đảm tiêu chí rừng trồng và gần 242 ha không có cây, Sở NN-PTNT đề nghị xem xét, truy thu tiền trồng rừng thay thế để tổ chức trồng rừng với đơn giá 79,5 triệu đồng/ha. Sở này cũng yêu cầu chuyển toàn bộ diện tích đạt tiêu chí rừng trồng và có khả năng đạt tiêu chí rừng trồng từ quy hoạch đất năng lượng sang đất rừng phòng hộ để quản lý, sử dụng theo quy định.