Triển vọng dùng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng

Trước đây, dường như chỉ Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại xử lý hoàn toàn xỉ than thành vật liệu không nung để xây dựng các công trình, còn các nhà máy nhiệt điện khác chưa có động tĩnh gì khiến tro, xỉ than thải ra lên đến hàng chục triệu tấn vẫn trong tình trạng rác thải gây hại môi trường. Thời gian gần đây, Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải (tỉnh Trà Vinh) đã tìm thấy hướng ra cho việc này.

Tín hiệu xanh

Nếu như vài năm trước, khi Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải đi vào hoạt động, việc xử lý tro, xỉ than tốn nhiều tiền thì hiện nay, chất thải này đang trở thành mặt hàng được nhiều đơn vị tranh nhau mua.

Ông Nguyễn Văn Long, Phó Giám đốc Công ty Nhiệt điện Duyên Hải, cho biết các nhà máy nhiệt điện Duyên Hải 1, Duyên Hải 2 và Duyên Hải 3 mở rộng từ khi đi vào vận hành đến hết tháng 4-2022 có tổng lượng tro, xỉ phát sinh khoảng 7,88 triệu tấn. Tổng lượng tro, xỉ đã được tiêu thụ, tái sử dụng khoảng 4,2 triệu tấn; lưu trữ tại bãi khoảng 3,67 triệu tấn.

"Năm 2020, tro bay và xỉ đáy lò của các nhà máy nhiệt điện đã được Viện Khoa học Công nghệ xây dựng cấp giấy chứng nhận hợp quy làm phụ gia hoạt tính dùng cho bê-tông, vữa xây, xi măng và hợp chuẩn tro, xỉ làm vật liệu san lấp. Hiện tại, mỗi ngày, 3 nhà máy của công ty có thể thải ra khoảng 4.000 tấn tro, xỉ nhưng 90% được tiêu thụ ngay. Đến nay, 16 đơn vị đã ký hợp đồng thu mua tro, xỉ từ 3 nhà máy" - ông Long thông tin.

Việc tro, xỉ có thể dùng làm vật liệu xây dựng, san lấp, thậm chí thay thế nguồn cát vốn khan hiếm tại ĐBSCL đang mở ra triển vọng mới. Theo ông Nguyễn Quang Huân, Giám đốc Công ty TNHH Vật liệu xanh Duyên Hải DGM, cuối năm 2020, ông mở một xưởng sản xuất cạnh Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải để lấy tro, xỉ làm gạch không nung. Mỗi tháng, xưởng tiêu thụ ít nhất 3.000 m3 tro bay và 1.000 m3 xỉ; sản xuất 1,5 triệu viên gạch không nung, 10.000 tấn vữa khô đóng bao và 90.000 m3 vật liệu san lấp. Tro, xỉ có giá thành rẻ, chất lượng rất tốt và xưởng của ông không đủ nguyên liệu này để sản xuất.

Nhận thấy tiềm năng từ tro, xỉ trong việc san lấp nền, Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Dịch vụ Thuận Hòa TV cũng đã vào cuộc. Ông Trần Phước Lợi, phó giám đốc công ty, cho biết đã khảo sát nhiều nơi, nhiều công trình và nhận thấy chất lượng san lấp mặt bằng từ tro, xỉ không hề thua kém cát. Hơn nữa, tro, xỉ san lấp có giá chỉ bằng 2/3 so với cát.

"Vừa rồi, công ty trúng đấu giá mua 1 triệu tấn tro, xỉ từ Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải với giá hơn 17 tỉ đồng. Tro, xỉ vẫn để ở bãi chứa của nhà máy, khi cần san lấp chỗ nào, chúng tôi cho xe vận chuyển đến chỗ đó" - ông Lợi cho hay.

Sản xuất gạch không nung từ tro, xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải Ảnh: Ca Linh

Bãi xỉ than ở các nhà máy nhiệt điện tại Bình Thuận ngày càng đầy Ảnh: Châu Tỉnh

Bình Thuận: "Giải pháp kép" giậm chân tại chỗ

Trong khi đó, Bình Thuận vốn kỳ vọng về một "giải pháp kép": Vừa góp phần tiêu thụ tro, xỉ từ nhiệt điện vừa tạo ra vật liệu xây dựng thân thiện môi trường. Song đến nay, chủ trương sản xuất gạch không nung từ nguồn nguyên liệu tro, xỉ của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân vẫn giậm chân tại chỗ.

Tháng 4-2017, Công ty CP Đầu tư Mãi Xanh (Công ty Mãi Xanh) thông báo khởi công nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng không nung từ nguồn tro, xỉ than thải ra ở nhà máy nhiệt điện của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân tại xã Vĩnh Tân, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Nhà máy này có quy mô xử lý khoảng 3.500-4.500 tấn/ngày, sản xuất hơn 1 tỉ viên gạch không nung/năm từ nguyên liệu tro, xỉ nhiệt điện.

Dù dự kiến vào quý I/2018, nhà máy sẽ vận hành toàn bộ dây chuyền nhưng đến tháng 8-2018, Công ty Mãi Xanh chỉ mới lắp ráp hoàn thiện 3/28 dây chuyền sản xuất, vận hành 2/3 dây chuyền sản xuất gạch 4 lỗ. Đến nay, nhà máy này đã tạm dừng hoạt động.

Ông Võ Văn Hòa, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bình Thuận, cho biết chủ trương sản xuất gạch không nung từ tro, xỉ nhiệt điện của tỉnh hiện vẫn chưa có nhiều tiến triển. "Tỉnh khá kỳ vọng vào dự án của Công ty Mãi Xanh, đặt dự án này vào vị trí quan trọng. Tuy nhiên, dự án sản xuất gạch này đang là nổi thất vọng. Qua nhiều năm, dự án vẫn bế tắc, không đưa sản phẩm ra được thị trường, để rồi phải tạm dừng" - ông Hòa bày tỏ.

Toàn tỉnh Bình Thuận hiện có 4 nhà máy nhiệt điện đang hoạt động. Đến tháng 4-2022, lượng tro, xỉ than mà các nhà máy lưu giữ, chôn lấp tại những bãi chứa đã lên tới gần 12 triệu tấn.

Theo Sở Xây dựng tỉnh Bình Thuận, các nhà máy nhiệt điện ở địa phương đều có giấy chứng nhận chất lượng tro, xỉ đạt tiêu chuẩn Việt Nam để sử dụng làm vật liệu xây dựng, vật liệu không nung, phụ gia, vật liệu san lấp, vật liệu làm nền đường và được coi là "chất thải rắn công nghiệp thông thường". Tuy nhiên, đề án sản xuất gạch không nung từ tro, xỉ nhiệt điện dừng hoạt động cộng với việc tro, xỉ dùng làm vật liệu đắp nền tại Bình Thuận còn khiêm tốn nên đầu ra của chất thải này gặp khó khăn.

"Bình Thuận đã đẩy mạnh kêu gọi các nhà đầu tư đến tỉnh phối hợp xử lý, tiêu thụ tro, xỉ nhưng hầu hết đều chưa có sản phẩm nào đạt chuẩn. Trên địa bàn tỉnh thì tro, xỉ được dùng để san lấp ở một số địa điểm (chủ yếu tại Hang Cò, xã Vĩnh Hảo, huyện Tuy Phong) nhưng số lượng chưa nhiều. Các tỉnh khác có nhu cầu sử dụng nhiều tro, xỉ để san lấp thì do khoảng cách xa nên vận chuyển cũng khó khăn" - ông Võ Văn Hòa nêu thực trạng.