Phong tục ngày Tết

Bánh chưng

Chuẩn bị:

Đậu xanh, tiêu sọ để nguyên hột, gia vị, gạo nếp loại đặc biệt, thịt heo đùi, nhiều mỡ, lạt (hoặc dây nylon), lá dong (hoặc lá chuối) đã được rửa sạch, phơi cho mềm.

Thực hiện:

Đậu xanh ngâm 1 đêm, luộc sơ, chà vỏ, giã nhỏ thành từng nắm vừa nhân 1 chiếc bánh. Thịt heo cắt miếng to luộc sơ, nêm gia vị.

Gạo vo để ráo. Lá chuối cắt miếng to hoặc để cả miếng nhiều lớp lên trên lạt (hoặc dây nylon). Tương tự như thế nếu dùng khuôn gói bánh.

Đổ một lượt nếp ở dưới, bóp đậu xanh thành nhân ở giữa, để thịt heo lên trên, sau đó lại bóp một lượt đậu xanh lên trên cùng bọc lấy thịt, cuối cùng đổ nếp bao lấy toàn bộ nhân, gói khéo không xộc xệch để bánh không bị nhân ngoài. Nếu dùng lạt, chú ý quấn nhiều vòng rồi dắt vào bánh cho thật chắc.

Xếp bánh vào nồi, nén chặt để bánh tạo được độ dền, chắc. Nấu bằng củi sẽ ngon hơn, liên tục châm nước ngập bánh, để lửa sôi đều khoảng 10 tiếng (nếu bánh to khoảng 1kg). Vớt bánh ra, để nguội và lại nén bánh để bánh không bị bở. Sau một ngày, bánh sẽ rất ngon.

Mách bạn:

Bánh chưng gói bằng lá dong hay lá chuối đều được, người bắc thích dùng lá dong vì lá mềm mại, gói trong khuôn dễ tạo dáng đẹp hơn. Khi nấu bánh sẽ dền, xanh hơn. Tuy vậy, một số người vẫn thích lá chuối, nhất là ở trong nam, mua lá dong tươi đôi khi là cả vấn đề.

Ở phía bắc, đậu xanh thường chỉ ngâm cho mềm, cà vỏ. Thịt cũng là thịt sống, ướp gia vị. Riêng ở trong nam, đậu xanh sau khi ngâm sẽ được luộc chín, chà vỏ, giã nát rồi nắm thành từng nắm vừa nhân chiếc bánh. Thịt heo cũng được luộc sơ trước khi làm nhân gói. Tùy quan niệm mỗi vùng về bánh dền khác nhau mà có cách làm nhân khác nhau.

Mâm ngũ quả

Mỗi vùng miền có cách trình bày mâm ngũ quả khác nhau. Nhưng quan niệm: Cầu, dừa, đủ, dưa, xoài, thơm được người miền nam sử dụng triệt để và thêm thắt một số trái cây có tên gọi thật hay, thật tốt. Bày một mâm to, thật đẹp với dưa hấu hai bên là được. Người miền nam cũng chỉ bày quýt mà không bày cam lên mâm trái cây vì quan niệm quýt làm cam chịu.

Nhưng ở miền bắc, các loại trái cây đều có thể đưa lên hết. Trong nam, gần như không ai cúng chuối ngày đầu năm nhưng với người bắc đây là điều hết sức bình thường.

Vì vậy, mâm ngũ quả phần lớn được yêu cầu sao cho thật “hoành tráng” đẹp mắt là được. Bạn có thể theo công thức: sung, mãn cầu, dừa, đủ, xoài, thơm. (Về “luật” xếp mâm ngũ quả, xin xem thêm bài Tết và những câu hỏi tại sao- Trang 160-161).

Hãy lưu ý:

Ngày mùng 1, không ai bổ dưa hấu vì cho rằng nếu dưa không đỏ, gia đình sẽ không gặp vận may trong năm. Nên phần lớn dưa hấu thường chỉ được “khui” từ ngày mùng 2 tết trở đi.

Một số người quan niệm, tết không nên quét nhà, lau nhà, vì nhà cửa sạch sành sanh chứng tỏ gia chủ cũng sẽ như thế cả năm. Nhưng ở trong nam, quan niệm này dường như đã bị xóa sổ.

Với một số gia đình, việc xông đất đầu năm vẫn là việc quan trọng, cần phải có người hợp tuổi cả gia đình đến đầu tiên trong ngày đầu tiên ở năm mới. Vì thế, sáng mùng một, ít khi người ta thăm nhà chúc tết nhau mà thường đợi đến chiều hoặc sang mùng 2.

Với số người theo đạo phật, đạo ông bà, việc đi lễ chùa đầu năm hái lộc sẽ mang lại may mắn cho họ và cả những người thân, nhất là vào đêm 30, bước sang mùng 1.

Người già nông thôn có thói quen tụ tập vào ngày đầu năm, mặc áo dài đỏ, hàn huyên chúc tụng bên mâm trầu vừa têm vừa thưởng thức. Đây cũng là phong tục khá thú vị với nhiều người./.