TP HCM tăng tốc xanh hóa đô thị

Những ngày cuối năm 2025, tại TP HCM dù nhiệt độ không quá cao nhưng nhiều người di chuyển trên đường vẫn có cảm giác bức bí và ngột ngạt.

Bê-tông lấn át cây xanh

Vừa gác mũ bảo hiểm và tháo khẩu trang sau quãng đường di chuyển chỉ chừng 5 km, ông Lê Minh Yên (ngụ phường Bến Thành) đã phải hít sâu để lấy lại sức. Ông nhận xét TP HCM ngày càng oi bức, thời tiết thất thường, trong khi tình trạng sương mù và bụi mịn xuất hiện dày đặc hơn.

"Việc bê-tông hóa lấn át mảng xanh khiến người đi đường cảm thấy rất bức bối" - người đàn ông 60 tuổi này lý giải. Ông kiến nghị thành phố sớm có giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Cũng lo ngại về việc thiếu mảng xanh, chị Nguyễn Hiếu Hạnh (ngụ phường Chánh Hưng) xem việc đi bộ trên đường phố như một "thách thức". Theo chị, hơi nóng hầm hập từ mặt đường bê-tông cộng với việc các công viên quá xa nơi ở khiến nhiều người ngần ngại ra đường tập thể dục. Chị kỳ vọng thành phố sẽ sớm trồng thêm cây xanh, mở rộng công viên để giảm thiểu khói bụi và tạo không gian thoáng mát.

Theo ghi nhận của phóng viên, nhiều tuyến đường như Cách Mạng Tháng Tám, Trường Chinh, Cộng Hòa, Dương Bá Trạc, Hai Bà Trưng hay khu vực trung tâm trước chợ Bến Thành… rất khan hiếm bóng mát. Vào giờ cao điểm, tình trạng kẹt xe kết hợp khói bụi càng khiến không khí trở nên ngột ngạt, khó chịu.

Phân cấp quản lý linh hoạt

Số liệu từ ứng dụng Meteo Việt (Đài Khí tượng Thủy văn Nam Bộ) cho thấy chất lượng không khí tại TP HCM thường xuyên ở mức cảnh báo "xấu" đến "có hại". Tác nhân chính là bụi mịn PM2.5 và PM10, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Thực tế, TP HCM đã nỗ lực phát triển mảng xanh dọc các tuyến đường huyết mạch như Võ Văn Kiệt, Mai Chí Thọ, Hoàng Sa, Trường Sa, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Văn Trỗi, Trường Sơn… Tuy nhiên, diện tích cây xanh bình quân đầu người hiện chỉ đạt 0,7 m², thấp hơn rất nhiều so với quy chuẩn đô thị bền vững là 8-10 m²/người.

Để giải bài toán này, ông Lê Ngọc Linh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP HCM, cho biết thành phố đang rà soát, lập quy hoạch tổng thể hệ thống công viên, cây xanh để tích hợp vào quy hoạch chung. Đây là bước đi nhằm cụ thể hóa các cơ chế, chính sách từ Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội.

Điểm đột phá trong thời gian tới là việc phân cấp quản lý linh hoạt. Theo đó, thành phố sẽ quản lý các công viên quy mô lớn để phát triển thành công viên chuyên đề, đa chức năng; trong khi các mảng xanh nhỏ sẽ giao về cho phường, xã quản lý để gắn liền với sinh hoạt cộng đồng.

Ông Linh nhấn mạnh việc phân cấp này vừa tăng tính chủ động cho cơ sở vừa giúp phân bổ ngân sách hợp lý và dễ dàng huy động nguồn lực xã hội hóa. Song song đó, theo lộ trình chuyển đổi xanh, tất cả dự án đầu tư mới bắt buộc phải đáp ứng nghiêm ngặt chỉ tiêu về mảng xanh.

Với những giải pháp đồng bộ trên, TP HCM đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ từng bước nâng diện tích cây xanh đạt tỉ lệ 8-10 m²/người.

Thay đổi tư duy tiếp cận

Theo TS Trần Đình Lý, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TP HCM, để quy hoạch mảng xanh đô thị tiệm cận chuẩn khu vực, thành phố cần phải thay đổi tư duy tiếp cận. Khái niệm mảng xanh không nên bó hẹp mà cần bao phủ rộng khắp, từ khu dân cư, khu công nghiệp, công trình công cộng đến từng con phố và mỗi hộ gia đình.

Ông Trần Đình Lý nhấn mạnh việc quản lý mảng xanh cần xóa bỏ tư duy chia cắt theo ranh giới hành chính, thay vào đó là tiếp cận theo không gian sinh thái và lưu vực. Đây được xem là chìa khóa giải quyết đồng bộ các bài toán ngập nước, biến đổi khí hậu và suy giảm chất lượng môi trường, đặc biệt trong bối cảnh địa giới thành phố mở rộng sau sáp nhập.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng thước đo của một đô thị hiện đại không chỉ nằm ở những tòa nhà cao tầng hay con số tăng trưởng mà còn là sự hài lòng về không gian sống. Khi mảng xanh được mở rộng và trở thành không gian công cộng thực thụ, thành phố sẽ là nơi nuôi dưỡng sức khỏe, khơi nguồn cảm hứng và tạo dựng sự gắn bó lâu dài cho người dân.