Theo chân bà Golda Meir

Ngày 22-9, Tổng thống Shimon Peres đã chính thức chỉ định bà Tzipi Livni đứng ra thành lập chính phủ liên hiệp mới mà bà hứa sẽ thực hiện trong thời gian sớm nhất. Trong bài diễn văn tiếp nhận nhiệm vụ khó khăn và nặng nề này, bà tuyên bố: “Chúng ta cần hành động càng nhanh càng tốt để chấm dứt tình trạng không rõ ràng đã kéo dài quá lâu. Chúng ta có nhiều điểm tương đồng hơn bất đồng. Chính phủ mới cần nhiều cải cách và trả lại lòng tin của nhân dân vào các quan chức dân cử”.

Những khó khăn trước mắt

Tại cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Kadima ngày 17-9, bà Livni chỉ hơn đối thủ trực tiếp Shaul Mofaz, Bộ trưởng Bộ Vận tải, 431 phiếu (1% số phiếu). Bà Livni rõ ràng ở trong thế bị dồn vào chân tường. Tổng thống Peres chỉ cho bà 42 ngày để thuyết phục các đảng ủng hộ bà làm thủ tướng. Trong khi đó việc thành lập một chính phủ ở Israel trong thời điểm hiện nay đòi hỏi rất nhiều thời gian và lòng kiên nhẫn bởi tính mong manh của nó. Giữa các đảng trong chính phủ liên hiệp luôn có những bất đồng chính kiến về một số vấn đề cụ thể.

Tại Knesset (quốc hội), Đảng Kadima, với khoảng 70.000 đảng viên, không đủ mạnh để thành một chính phủ nếu không có sự ủng hộ của các đảng khác. Bà Livni cần phải thỏa hiệp với họ. Nếu không lập được chính phủ liên hiệp, bà sẽ đối đầu với một cuộc tổng tuyển cử trước thời hạn mà Đảng Kadima của bà không thể nắm chắc phần thắng vì Đảng Likud đối lập rất mạnh.

Benjamin Netanyahu, Chủ tịch Đảng Likud, rất được lòng dân ở Israel. Bà cần phải thuyết phục Đảng Lao động của ông Ehud Barak, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, ủng hộ bà. Đành rằng cả hai không phải là bạn bè thân thiết nhưng thực tiễn chính trị có thể khiến hai người phải chung lưng đấu cật.

Bà Golda Meir, nữ thủ tướng đầu tiên của Israel

Trong khi cân nhắc, tính toán lợi hại về mặt chiến lược nên liên hiệp với chính đảng nào, bà Livni còn phải ngăn chặn nội các của ông Ehud Olmert – ông này đã chính thức tuyên bố từ chức hôm 21-9 - ra những quyết định có thể cản trở việc thành lập chính phủ mới hoặc tạo điều kiện cho Đảng Likud chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp trước thời hạn, trong trường hợp bà không thành lập được chính phủ liên hiệp.

Những tình huống xấu như thế sẽ ảnh hưởng đến cuộc đàm phán hòa bình với Palestine, một vấn đề sống còn đối với Israel. Ông Olmert là một trong những người cuối cùng tin tưởng rằng Israel và Palestine sẽ đạt được một hiệp định vào cuối năm nay, thời hạn đã được quy định bởi Hội nghị Cấp cao Annapolis. Tzipi Livni chính là trưởng đoàn đàm phán Israel.

Nhưng tìm được một thỏa hiệp với người Palestine trước khi bà trở thành thủ tướng chính phủ liên hiệp là điều hầu như không thể mặc dù bà có những tư tưởng khá thuận lợi cho tiến trình này. Ai cũng biết bà ủng hộ kế hoạch rút quân ra khỏi 97% lãnh thổ Dải Gaza và tặng 3% đất sa mạc cho người Palestine để đền bù 3% lãnh thổ bị người Do Thái chiếm dụng làm nhà ở. Bà cũng đồng ý chia cắt thành phố Jerusalem, Israel ở phía Tây còn Palestine ở phía Đông. Mặt khác, mọi chuyện có lẽ phải đợi nước Mỹ thành lập xong chính phủ mới. Lúc đó mới có hy vọng thúc đẩy tiến trình hòa bình ở Trung Đông.

Một bãi mìn

Thành lập chính phủ liên hiệp ở Israel giống như lập một bãi mìn. Khó khăn chồng chất vì một mặt bà phải tỏ ra cứng rắn, mặt khác không được làm mích lòng ai. Ngoài vấn đề Palestine, bà Livni phải đối mặt với nhiều vấn đề trong nước mà gai góc nhất là vấn đề chia cắt thánh địa Jerusalem. Người ta nghi ngờ vì bà mới vào quốc hội được 9 năm, chưa có nhiều kinh nghiệm. Làm thế nào thuyết phục được các đảng đồng ý vào chính phủ liên hiệp ủng hộ những tư tưởng “bồ câu” trong vấn đề Palestine nêu trên?

Trên nhật báo Israel Haaretz, nhà bình luận Aluf Benn viết: “Bà Livni cần phải chứng minh rằng bà không phải là một con bồ câu hiền lành, rằng bà có khả năng điều hành đất nước trong thời chiến mà không bị mang tiếng là bù nhìn của Bộ trưởng Quốc phòng Ehud Barak”.

Nhà phân tích chính trị Amotz Asa-El nhận định: “Israel đang trải qua một cuộc khủng hoảng lãnh đạo và bà Livni được coi là một trong những giải pháp khả thi. Tính khiêm tốn của bà là một lợi thế trong bối cảnh người dân quá chán ngán trước một tầng lớp chính khách ăn nói bặm trợn và thường có những hành động tội ác”. Tuy nhiên, ông Asa-El cũng tỏ ra dè dặt: “Trong một số tình huống mang tính quyết định, bà Livni tỏ ra xứng tầm nhưng làm lãnh đạo là một chuyện khác”.

Dĩ nhiên, những kẻ thù của bà Livni không ngớt chỉ trích bà. Chẳng hạn như “sếp” Ehud Olmert từng phán rằng: “Bà ấy không có khả năng đưa ra những quyết định. Bà ấy không được tự tin và dễ bị người khác sai khiến. Hãy tin tôi đi, bà ta không thể làm chính trị”.

Đáp lại lời lẽ khó nghe của sếp, bà Livni từng đập lại trên tờ Jerusalem Post: “Không phải tại tôi là phụ nữ mà cho rằng tôi là một nhà lãnh đạo mềm yếu. Nếu cần tôi sẽ bóp cò. Chuyện này đối với tôi chẳng có gì là khó khăn cả”. Một câu nói có thể là vụng về nhưng rất rõ ràng và cương quyết.

Nhưng liệu bà có trở thành “bà đầm thép” như người ta thường nói? Theo nhật báo Pháp Le Monde, cũng khó nói vì bà Livni là một chính khách khá bí ẩn. Bà ít nói về mình, bề ngoài lạnh lùng, nghiêm trang. Bà ít khi xuất hiện trong các tiệc tùng. Đối với nhiều người, cương lĩnh chính trị của bà cũng còn mơ hồ. Điều này khiến một cây bút chính trị của tờ Haaretz thốt lên: “Bà ấy nói nhiều nhưng chẳng nói được bao nhiêu”.