Trở về mặt đất thôi

Theo tạp chí Mỹ Forbes, nước Nga có khoảng 110 tỉ phú USD. Số lượng người siêu giàu này chỉ kém nước Mỹ mà thôi. Thế nhưng, sau cơn bão tài chính hiện nay, theo Maxim Kalushinky, Tổng Biên tập tạp chí Forbes tiếng Nga, sang năm 2009 có ít nhất phân nửa sẽ bị loại ra khỏi danh sách những người siêu giàu Nga.

Kalushinky nhận định: “Không rõ chuyện gì sẽ xảy ra nhưng có điều chắc chắn là các oligarch đã bị một cú sốc lớn. Họ vay hàng tỉ USD của nước ngoài thế chấp bằng cổ phiếu. Chuyện này chẳng khác gì vay tiền ngân hàng để mua nhà. Giờ đây họ phải bán nhà và đủ thứ khác để trả nợ”.

“Tấm gương” Oleg Deripaska

Oleg Deripaska nổi tiếng toàn thế giới là người giàu nhất nước Nga với tài sản 28,6 tỉ USD (theo Forbes) và 40 tỉ USD, theo tạp chí Nga Finance. Có thể nói Deripaska là một oligarch điển hình của thời kỳ tiền và hậu Putin.

Deripaska, năm nay 40 tuổi, là cử nhân vật lý lý thuyết và kinh tế. Khởi nghiệp với nghề mua bán kim khí, năm 1994, Deripaska đã nắm được 20% vốn nhà máy luyện nhôm ở Siberia. Sau đó, ông kết thân với gia đình cựu tổng thống Nga Boris Yeltsin bằng cách cưới con gái của Valentin Yumachev, con rể của tổng thống. Thời tổng thống Vladimir Putin, ông cũng được biết đến như một người trung thành với chính phủ.

Năm 1997, Deripaska thành lập công ty đầu tư Basic Element (BE) có tài sản ở Nga và nước ngoài mà ông là chủ nhân duy nhất. BE hoạt động trong 6 lĩnh vực: năng lượng, tài nguyên, chế tạo, dịch vụ tài chính, xây dựng và hàng không. Trong số tài sản chính của BE đặc biệt có UC Rusal, tập đoàn sản xuất nhôm và alumin lớn nhất thế giới.

Theo nhật báo Anh The Guardian, cũng giống như nhiều oligarch khác, Deripaska bành trướng mạnh sự nghiệp của mình bằng cách vay hàng tỉ USD của ngân hàng nước ngoài và thế chấp bằng giá trị tài sản những công ty của mình. Kể từ tháng 5 vừa qua, cuộc khủng hoảng tín dụng ở Mỹ đã lây sang thị trường chứng khoán Nga. Giá trị tài sản của BE đã mất giá nghiêm trọng.

Hồi đầu tháng10, Deripaska buộc phải bán 9,99% tiền góp vốn vào Hoschtief, tập đoàn xây dựng khổng lồ của Đức và một số tiền góp vốn trị giá 1,4 tỉ USD vào hãng sản xuất phụ tùng xe hơi Magna của Canada để trả nợ. Ngày 20-10, tờ Financial Times cho biết Deripaska đang vay 2 tỉ USD để trả một phần trong số 4,5 tỉ USD tiền vay ngân hàng nước ngoài (chủ yếu là Merril Lynch và Ngân hàng Hoàng gia Scotland) để mua 25% tiền góp vốn vào Norilsk Nickel, cơ sở khai thác nickel lớn nhất thế giới. Theo hãng tin Bloomberg, Deripaska đã mất ít nhất 16 tỉ USD trong cuộc khủng hoảng tài chính, tức hơn phân nửa tài sản.

Nhờ chính phủ cứu hộ

Mới đây, Deripaska và nhiều oligarch khác lại được thủ tướng Putin ra tay cứu giúp bằng cách cho vay 50 tỉ USD. Người ta tự hỏi tại sao ông Putin, một người ghét cay ghét đắng các oligarch mà ông cho là đã làm giàu bất chính hồi ông đương chức, lại cứu hộ họ.

Theo các nhà phân tích phương Tây, có hai lý do để thủ tướng Putin hành động như vậy. Trước hết, các oligarch nắm một phần không kém quan trọng kinh tế nước Nga. Nếu để họ chết thì chính phủ sẽ gặp rất nhiều khó khăn bởi cơn bão tài chính vừa qua không chừa một ai. Cứu họ đồng nghĩa với cứu mình.

Abramovich (bìa phải) mừng chiến thắng với các hảo thủ của Chelsea - Terry và Lampard

Thứ hai, đây là dấu hiệu Chính phủ Nga sẵn sàng tái quốc hữu hóa một số ngành công nghiệp chiến lược còn nằm trong tay các oligarch. Mặt khác, nó cũng cho thấy thời của tầng lớp các oligarch làm mưa làm gió trên chính trường và kinh tế nước Nga cách đây không lâu nay đã qua rồi.

Nhưng liệu với số tiền 50 tỉ USD nói trên hiện nằm trong tay nhà phân phối là ngân hàng Vnesheconombank có đủ để cứu tất cả oligarch không? Dĩ nhiên là không đủ. Chỉ có những oligarch thần phục chính phủ mới được hưởng hồng ân. Các oligarch xưa nay chống đối chính phủ tất nhiên nằm ngoài danh sách cứu hộ.

Abramovich hết tiền nuôi bóng đá

Hầu hết các oligarch Nga đều bác bỏ mọi tin đồn họ đang bị cuốn hút vào lỗ đen tài chính. Alisher Usmanov tuyên bố sẽ không bán câu lạc bộ Arsenal mà ông là cổ đông chính. Usmanov nói: “Tình yêu của tôi dành cho Arsenal cũng giống như tình yêu của một người đàn ông dành cho một người đàn bà. Đó là thứ không thể mua bán”.

Các trợ lý của tỉ phú Roman Abramovich nhấn mạnh rằng con số 20,3 tỉ USD mà người ta cho rằng đã “bốc hơi” sau cơn bão là con số ảo. Đó là người ta tính giá trị số cổ phiếu bị mất giá của Abramovich. Tuy nhiên, theo họ, ông này không hề có ý định bán đi các cổ phiếu trong ngành khai thác khoáng sản và vàng.

Nhưng có một chuyện không thể phủ nhận là từ tháng 8 vừa qua, “Học viện quốc gia bóng đá” do Abramovich thành lập ở Nga đã không còn trả lương cho Guus Hiddink, huấn luyện viên trưởng đội tuyển bóng đá Nga. Số lương này, theo những nguồn tin không chính thức, lên đến 14 triệu euro/năm (300 tỉ đồng) bao gồm cả thuế khoảng 7 triệu euro. Người Hà Lan này đã tạo ra một đội tuyển Nga chơi rất ấn tượng ở vòng bán kết giải vô địch châu Âu.

Theo tạp chí SmartMoney, hiện nay ông Hiddink lãnh lương của Liên đoàn Bóng đá Nga. Abramovich đã không ngại đầu tư vào bóng đá một số tiền khổng lồ. Câu lạc bộ Chelsea đã ngốn rất nhiều tiền của ông. Nay ông không thể gánh vác thêm việc trả lương cho ông Hiddink thì chẳng có gì lạ.