Ứng phó nguy cơ thiếu nước cục bộ

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, từ cuối tháng 11-2024 đến tháng 1-2025, tổng lượng dòng chảy về ĐBSCL ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm. Đến tháng 2-2025, dòng chảy sẽ thấp hơn trung bình nhiều năm 5%-10%, mực nước sông dao động theo triều với xu thế xuống dần. Xâm nhập mặn sẽ vào sâu các cửa sông ĐBSCL từ giữa tháng 2-2025; một số thời điểm có khả năng gây ra thiếu nước cục bộ.

Ám ảnh mùa khô 2024

Từ tháng 3 đến tháng 4-2025, tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Kông về hạ lưu và ĐBSCL ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm 5%-12%, đến tháng 5 trở lại mức tương đương. Cơ quan chức năng cảnh báo xâm nhập mặn tại ĐBSCL từ tháng 3 đến tháng 5-2025 sẽ ở mức cao hơn trung bình nhiều năm.

Những năm gần đây, tác động của biến đổi khí hậu đã khiến tình trạng khô hạn, xâm nhập mặn tại ĐBSCL nói chung và Cà Mau nói riêng diễn ra phức tạp, khó lường. Mùa khô năm 2024, thời tiết cực đoan không chỉ làm cho hàng chục km đường giao thông nông thôn sụt lún mà còn khiến trên 3.000 hộ dân tại các huyện Thới Bình, U Minh, Trần Văn Thời… của tỉnh Cà Mau thiếu nước ngọt sinh hoạt. Thời điểm ấy, đời sống và sản xuất của người dân bị đảo lộn.

Ông Lê Công Nguyên, Giám đốc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Cà Mau, cho biết địa phương có 247 công trình cấp nước phục vụ trên 40.000 hộ dân. Đến nay, tỉnh còn trên 10.000 hộ có khả năng thiếu hoặc không chủ động được nguồn nước sinh hoạt.

Theo ông Nguyễn Công Việt - ngụ xã Biển Bạch, huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau - mùa khô năm 2024, do không khai thác được nguồn nước ngầm vì nhiễm mặn nên gia đình ông phải chi hàng trăm ngàn đồng mỗi tháng để mua nước ngọt sử dụng. "Lúc đó, nhiều khi có tiền cũng không mua được nước do nhiều người cùng thiếu. Để tiết kiệm nước tối đa, chúng tôi không chỉ chắt chiêu từng giọt mà còn tận dụng nước rửa chén tưới cho cây trồng" - ông Việt nhớ lại.

Đầu tư thêm nhiều công trình

Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa công bố kịch bản nguồn nước trên lưu vực các sông ĐBSCL. Theo nhận định, nguy cơ thiếu nước cục bộ có thể xảy ra tại các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau do xâm nhập mặn và công trình thủy lợi, cấp nước chưa được đầu tư đồng bộ.

Để bảo đảm nguồn nước phục vụ sinh hoạt và cung ứng cho sản xuất của người dân, các tỉnh, thành ĐBSCL đã lên phương án ứng phó hạn, mặn năm 2025. Trong đó, UBND tỉnh Cà Mau đề nghị các địa phương vùng ngọt hóa chủ động điều tiết, tích trữ nước phục vụ sản xuất và đời sống của người dân trong mùa khô năm 2025.

Lãnh đạo tỉnh Cà Mau giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo các cơ quan trực thuộc phối hợp với chính quyền địa phương vận hành hợp lý, hiệu quả hệ thống cống đập, trạm bơm. Bên cạnh đó, hướng dẫn các đơn vị và hộ dân chủ động triển khai những giải pháp phòng chống thiệt hại do thiếu nước, xâm nhập mặn vào mùa khô; tuyên truyền, vận động người dân sử dụng tiết kiệm nước ngọt và tích trữ nước mưa với quyết tâm không để thiếu nước sinh hoạt và sản xuất.

Ông Lê Công Nguyên thông tin: "Chúng tôi đang phối hợp với các địa phương chuẩn bị mặt bằng để đầu tư xây dựng 6 công trình cấp nước tập trung nông thôn, phục vụ nhu cầu của khoảng 14.000 hộ dân tại các vùng khan hiếm nước, nguồn nước bị ô nhiễm, xâm nhập mặn. Tổng chi phí đầu tư các công trình này khoảng 180 tỉ đồng, trong đó Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 106 tỉ đồng, còn lại là vốn của tỉnh Cà Mau".

Tại Trà Vinh, dự án hồ chứa nước ngọt dọc bờ sông Láng Thé giai đoạn 1 vừa được khởi công. Dự án có tổng vốn đầu tư 4.500 tỉ đồng, trong đó giai đoạn 1 là 1.330 tỉ đồng. Theo thiết kế, hồ chứa nước ngọt dọc bờ sông Láng Thé rộng 30 ha, sức chứa 10 triệu m3 nước, thời gian thi công đến năm 2026.

Theo ông Lê Văn Hẳn, Chủ tịch UBND tỉnh Trà Vinh, dự án sẽ xây dựng hệ thống đê, kè, cơ sở hạ tầng thủy lợi tại TP Trà Vinh và các huyện Càng Long, Châu Thành. Dự án này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.

"Trước bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, dự án được kỳ vọng sẽ giúp người dân địa phương chủ động ứng phó những thách thức môi trường như hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông" - ông Lê Văn Hẳn nhìn nhận.

Trong khi đó, tỉnh Bến Tre cũng đang xây dựng hồ chứa nước ngọt Lạc Địa tại huyện Ba Tri. Dự án có tổng vốn đầu tư trên 352 tỉ đồng, gồm nhiều hạng mục như: hồ chứa, hàng rào, đường giao thông kết nối, khuôn viên cảnh quan… Riêng hạng mục hồ chứa nước rộng gần 57 ha, cao trình đáy hồ -3,5 m, dung tích trên 2,3 triệu m3.

Lãnh đạo tỉnh Bến Tre cho biết mục tiêu của dự án là xây dựng hồ trữ nước ngọt phục vụ sinh hoạt và sản xuất của người dân trên địa bàn huyện Ba Tri; bảo đảm mọi người dân đều có thể tiếp cận nguồn nước sạch không gián đoạn, nhất là trong mùa hạn, mặn. Dự kiến, công trình sẽ hoàn thành trong quý II/2025.