101 triết gia - “Món khai vị” triết học

Ở Việt Nam, nếu ví những tác phẩm bắt đầu được xuất bản như Phê phán lý tính thuần túy của Kant, hay Hiện tượng học tinh thần của Hegel... là những ngôi đền kỳ vĩ, trong quần thể những ngôi đền triết học, thì một cuốn sách như 101 triết gia (*) chính là tấm bản đồ hướng dẫn mà các “du khách”, hay những nhà nghiên cứu triết học trong bước khởi đầu, rất cần có. Thật tiếc cho đến thời điểm hiện nay, loại sách này chưa được xuất bản nhiều ở Việt Nam.

Bằng tình yêu triết học, với một nỗ lực không nhỏ, nhà văn - soạn giả Mai Sơn đã hoàn tất cuốn sách 840 trang in, quy tụ 101 gương mặt triết gia Tây phương quan trọng nhất. Cuốn sách mang tính chất từ điển, nhưng được xếp đặt theo trình tự thời gian xuất hiện của mỗi triết gia, với chân dung, tiểu sử, tóm lược triết thuyết cũng như tầm ảnh hưởng và danh sách trước tác của mỗi người. Độc giả có thể cầm cuốn sách đọc liền một mạch từ đầu đến cuối như thể đọc một câu chuyện dài về lịch sử triết học Tây phương, cũng có thể để trên kệ sách, lâu lâu lấy ra nhẩn nha “điểm mặt” từng triết gia một, để tách bạch, ghi nhớ từng đặc điểm luận thuyết.

Ngay ở phần đầu cuốn sách, với sự hiện diện của các triết gia Hy- La cổ đại, ngoài những tên tuổi “nghe rất nhiều nhưng hiểu chẳng bao nhiêu” như Socrates, Plato, Aristotle... người đọc còn có thể lần đầu chạm mặt với những Anaximander, Xenophane, Gorgias... Với những động thái đầu tiên ngẩng mặt nhìn vũ trụ, đặt những câu hỏi và tìm cách lý giải về thế giới xung quanh của loài người. Trải dài hàng ngàn năm, cho đến giữa thế kỷ 20, là các triết thuyết liên quan đến chính trị, kinh tế, nữ quyền... Triết học không còn gói gọn trong những phạm trù đơn giản được học ở trường phổ thông, như duy tâm- duy vật, hay duy tâm chủ quan- duy tâm khách quan... Mà còn rất nhiều lĩnh vực hay phạm trù khác, tri thức luận, duy nghiệm thuyết, logic học... thậm chí rất lạ lẫm với khí hậu thuyết, vị lợi thuyết... Hơn hết, thật thú vị khi những tên tuổi lẫy lừng và cực kỳ khó lĩnh hội như Kant, Hegel, Heidegger, Sartre... được gói gọn trong “lòng bàn tay”, như một “món khai vị” trước khi nhập bữa tiệc triết học, có thể với nhiều người là trải dài cả cuộc đời...

Hẳn nhiên, đã thuộc về triết học, cuốn sách không thể không chứa đựng những thuật ngữ chuyên môn, nhưng nó chẳng hề thách đố, hay đem đến nhiều cái chau mày cho những “người đọc tài tử”, hay những ai lần đầu tiếp cận bộ môn này. Song, ở góc độ nghiên cứu chuyên môn, với sự hiệu đính và lời giới thiệu của nhà nghiên cứu triết học uy tín Bùi Văn Nam Sơn, thiết nghĩ đã có thể coi như một bảo chứng về sự nghiêm túc, đáng tin cậy của nó: Trong điều kiện còn quá ít các loại sách công cụ trong lĩnh vực triết học ở nước ta hiện nay, 101 triết gia (Tây phương) của soạn giả Mai Sơn- dịch giả của một số sách triết học- là một đóng góp kịp thời và bổ ích.

(*) 101 triết gia do Mai Sơn biên soạn- Bùi Văn Nam Sơn hiệu đính. NXB Tri Thức và Công ty Văn hóa Phương Nam phối hợp xuất bản quý II/2007.