Bảy đời giữ lửa ca trù

Từng xuất hiện với phần thi ca trù ấn tượng trong vòng loại cuộc thi Tìm kiếm tài năng Việt (Vietnam’s got talent) mùa thứ hai, Nguyễn Kiều Anh gây ngạc nhiên cho khán giả bởi tài năng và niềm đam mê của mình đối với bộ môn nghệ thuật truyền thống ca trù không dễ hái ra tiền này.

Thế hệ thứ bảy của gia tộc ca trù

Những khán giả mê ca trù Hà thành có lẽ không xa lạ gì giọng ca Nguyễn Kiều Anh, bởi cô đã sớm tạo dấu ấn từ năm 11 tuổi với bề dày thành tích: giải vàng Liên hoan Ca trù toàn quốc lần I năm 2005, giải A Liên hoan Dân ca toàn quốc năm 2009 và một số giải vàng tại các cuộc thi do TP Hà Nội tổ chức.

Người Hà Nội yêu mến nghệ thuật truyền thống ca trù có lẽ từ lâu đã biết đến giáo phường ca trù Thái Hà ở phố Thụy Khuê, gia tộc độc đáo bởi tính truyền nghề liên tục trong dòng họ. Bắt đầu từ người khởi nghiệp là cụ tổ Nguyễn Đức Ý (từng đỗ thủ khoa năm Nhâm Tý 1852, đời vua Tự Đức và được bổ làm tri huyện Hải Dương), những thành viên của gia tộc đã cùng sống chết với nghề, gìn giữ và lưu truyền nghệ thuật ca trù qua từng thế hệ cho đến ngày nay.

Được sinh ra trong “cái nôi” ca trù, Kiều Anh cho rằng đó là điều may mắn của cô so với những người bạn cùng trang lứa. Cô tâm sự: “Em bắt đầu học hát ca trù từ năm 6 tuổi. Khi đó ông, cô, bác em là những người đã dìu dắt và truyền dạy cho em. Có lẽ, ca trù ngấm vào em từ khi em biết nhận thức, bởi ngay khi chưa ra đời em đã được sống trong môi trường mà ngày ngày vang lên tiếng hát, tiếng trống phách, tiếng đàn”.

Ca nương tuổi trăng tròn

Tiếp thu tinh hoa nghệ thuật từ trong trứng nước, Kiều Anh sớm lĩnh hội được những kỹ năng cần có của một ca nương. Những ai từng theo dõi phần thi của Kiều Anh đều có thể thấy những động tác gõ phách rất đặc biệt, ăn khớp với lời ca của cô khi hát khúc Đò đưa. Kiều Anh giải thích: “Khác với các loại hình âm nhạc khác, ca trù không có nhịp mà tuân thủ theo một nguyên tắc riêng biệt, trong đó ca nương gõ phách cũng là người chỉ huy tất cả. Khi biểu diễn phải kết hợp vừa hát vừa gõ phách, một người cùng lúc phải thực hiện hai động tác khác nhau, đòi hỏi sự tập trung cao, sự thuần thục trong từng động tác - đó là nét đặc biệt trong ca trù”.

Ngoài động tác gõ phách, kỹ thuật hát đặc trưng của ca nương trong ca trù là “nảy hạt” – tức ngân tiếng hát không liên tục mà ngân ngắt đoạn như âm thanh những hạt châu rơi trên mâm. Đây là một kỹ thuật rất khó, muốn thuần thục và đạt được chuyên môn đòi hỏi người học phải mất nhiều năm. Nhờ được truyền dạy từ những nghệ nhân hết lòng truân chuyên cùng nghiệp cầm ca của gia đình cùng sự say mê luyện tập nên dù còn rất trẻ, Kiều Anh đã sở hữu chất giọng chắc, vang, hát tròn vành, rõ chữ và “nảy hạt” như một nghệ nhân thực thụ. Lắng nghe Kiều Anh hát, khán giả như cảm nhận được nỗi lòng của con người, lời người xưa răn dạy thế nhân trong từng ca từ những bài hát của môn nghệ thuật kết hợp đỉnh cao giữa âm nhạc và thi ca này.

Bên cạnh kỹ thuật thì thần thái toát ra từ gương mặt ca nương trẻ tuổi này cũng là một yếu tố chinh phục khán giả và từng giúp cô “gặt hái” nhiều huy chương tại các liên hoan ca trù. “Vì ca trù là một môn nghệ thuật bác học nên trước đây khi hát, ca nương mắt phải nhìn thẳng, nét mặt tươi nhưng cười không hở miệng. Hiện tại, để ca trù gần gũi hơn với người nghe, ca nương khi hát có thể chủ động giao lưu với khán giả” - ca nương 18 tuổi cho biết.

Phát huy truyền thống gia tộc

Đam mê ca trù nhưng Kiều Anh không hề tách mình khỏi đời sống âm nhạc hiện đại. Cô  vẫn yêu thích những thể loại âm nhạc khác như jazz và những ca khúc quốc tế của nữ ca sĩ Adele như bạn bè mình nhưng ca trù dường như vẫn cuốn hút cô hơn cả. Gửi thư, Hát giai hát ru, Xẩm huê tình… là những làn điệu Kiều Anh thích hát nhất, vì như cô thổ lộ, mỗi khi cất giọng hát những khúc ca này, cô luôn được khán giả cổ vũ rất nhiệt tình.

Ý thức bảo tồn và phát huy môn nghệ thuật tâm huyết của dòng họ trong Kiều Anh rất mãnh liệt. Điều đó không chỉ xuất phát từ truyền thống mà còn bởi niềm say mê tha thiết với ca trù của cô. Cô bộc bạch: “Ca trù có một không gian riêng dành cho nó. Chính vì vậy, khi được đắm mình trong không gian ấy, em chỉ biết cất tiếng hát với tất cả cảm xúc trong từng lời hát, nhịp phách… Ca trù đã thực sự là một phần không thể thiếu trong đời sống gia đình em”.

Giữ gìn truyền thống gia tộc là điều đương nhiên nhưng mong muốn của Kiều Anh không dừng lại ở đó. “Em sẽ rất tiếc nếu như ca trù chỉ trường tồn trong dòng họ của mình” - Kiều Anh từng chia sẻ. Vì vậy, cô tìm đến với sân chơi Tìm kiếm tài năng Việt, ngoài mong muốn được khẳng định bản thân còn có nguyện vọng đem nghệ thuật ca trù đến gần hơn với tất cả mọi người. Trong tương lai, cô còn muốn tham gia với các đoàn nghệ thuật biểu diễn tại các sự kiện trong và ngoài nước, gắn kết nghệ thuật truyền thống với hiện đại để tiếp cận gần hơn với công chúng trong nước và bạn bè quốc tế.