Biển Việt Nam là tâm hồn người Việt

Phóng viên: Đã khá lâu rồi, sau thế hệ những nhạc sĩ đã định danh với những sáng tác về biển, dường như nhạc Việt vắng bóng các ca khúc mới viết về biển có chất lượng. Có đúng vậy không, thưa ông?

Chân dung nhạc sĩ Hồng Đăng - tranh sơn dầu của Đinh Quang Tính

- Nhạc sĩ Hồng Đăng: Trong số 1.000 hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam, ai cũng có một vài bài về biển. Nhưng đúng là không phải bài nào cũng ở lại trong lòng công chúng. Điều này phụ thuộc vào cơ duyên của sự sáng tạo. Cần phải quay trở lại gốc gác của vấn đề. Nếu là nghệ thuật thực sự thì mỗi tác phẩm có số phận của nó, đời sống của nó, sự thăng trầm của nó. Và tác phẩm nào đủ tâm, đủ tầm sẽ nhẹ nhàng lan tỏa vào đời sống với tất cả sự yêu thương bao trùm.

Nhạc sĩ ngày xưa chỉ cần bạn bè nhắn tin cho nhau là xách ba lô ra đi. Trên những con đường của sự khám phá, cảm nhận và chiêm nghiệm, các sáng tác mới ra đời. Nhiều khi chẳng cần phải tổ chức cuộc thi, chẳng cần vận động, người ta vẫn cứ tự nhiên sáng tác về biển. Nhưng thời bây giờ, đúng là cuộc sống thực tế với quá nhiều việc phải giải quyết nên dễ khiến cho người ta mất đi những xúc cảm sáng tạo. Nhạc sĩ ngày phải lo ký hợp đồng, tối tìm nơi nhậu, ca sĩ tìm điểm chạy sô, cảm xúc cũng khó có thể thật sự lắng lại và hướng về những điều cao hơn cuộc sống.

Đối với người Việt Nam, biển không chỉ là nguồn lợi kinh tế lớn mà còn gắn bó với những cuộc đấu tranh sinh tồn của dân tộc. Để giữ vững chủ quyền của Tổ quốc, trong nước biển mặn kia còn hòa lẫn máu xương của bao nhiêu người con anh dũng của dân tộc đã hy sinh. Không lẽ ý nghĩa đó chưa đủ lớn để thôi thúc các nhạc sĩ có cảm xúc sáng tạo?

- Đúng là hình ảnh biển miền Trung quê tôi với sự mặn mòi, vất vả, gió sương, với biết bao mất mát, hy sinh trên những cung đường chiến trận đã ăn vào trong máu như một nỗi nhớ không thể nào quên được.

Nhưng ngay cả những cảm xúc sáng tạo lớn nhất, với những người nghệ sĩ thật sự, không phải lúc nào cũng đến và cũng đủ chín. Sự sáng tạo rất bất ngờ. Viết 100 bài có khi chỉ 1 bài ở lại thôi. Và nhiều khi định đi chuyến này để viết hợp xướng mà có thể chỉ ra được một ca khúc, thậm chí, có thể chẳng có gì.

Chắc chắn rằng chính các nhạc sĩ khi sáng tác cũng muốn có được những bài “đỉnh cao”, sức lan tỏa mạnh mẽ. Nhưng cũng cần hiểu rằng không phải lúc nào cũng cứ tráng ca mới là hay. Cần nhất là tác phẩm phải có giá trị độc lập. Tức là khi tác phẩm vang lên, người nghe có thể không cần nhớ tác giả nhưng sẽ sống cùng tác phẩm đó.

Để thẩm định được tác phẩm có thật sự ở lại trong lòng công chúng hay không lại cần trải qua thời gian. Như số phận của chính ca khúc Biển hát chiều nay của tôi, sau khi ra đời, cũng phải mất đến 10 năm sau mới thật sự khẳng định được là nó đi vào lòng người nghe nhạc.

Thời nay, thật khó tìm ra tâm thế nuốt cái đau đời vào tận đáy lòng mình, để rồi như con tằm rút ruột nhả tơ, cống hiến cho đời những giai điệu hay ở người sáng tác. Nhạc sĩ có thấy như thế không?

- Cá nhân tôi từ khi còn trẻ cho đến mãi tận gần đây vẫn cứ “lênh đênh”, đi đến đâu viết đến đó. Nhưng thói quen ấy không phải người sáng tạo nào cũng có đâu, phải luyện mãi mới được đấy. Cao hơn chuyện cá nhân phải là bản lĩnh của nghệ thuật đích thực, nghĩa là phải chấp nhận hy sinh, gian khổ, đớn đau, thậm chí là thoát tục thì mới ra được tác phẩm. Không phải cứ thấy đời khổ sở, anh kêu toáng lên là công chúng sẽ nghe. Có thể nghe nhưng nghe xong rồi lại bỏ đấy. Tác phẩm sống được với thời gian bắt buộc phải đủ sâu, tinh tế.

Sáng tạo là món quà lớn lao của thượng đế dành cho một số rất ít người chứ không phải ai cũng viết nhạc, ai cũng làm thơ được đâu. Tác giả nào thực sự hiểu điều đó và phải đủ trải nghiệm để không “chết đuối” trước biển sâu bao la, khoáng đạt đến vô cùng thì mới đón được tia chớp của sáng tạo.

Là tác giả của ca khúc nổi tiếng về biển, ông cảm nhận về biển như thế nào?

- Những bước sóng thăng trầm của lịch sử sẽ còn mãi và cũng không thể chối bỏ những cồn cào đớn đau, mâu thuẫn, xô đẩy của thời cuộc. Nhưng rồi, những con sóng mới sinh ra sẽ trùm lấp lên tất cả, tươi tắn và nhẹ nhàng vỗ bờ. Biển Việt Nam chính là hình ảnh con người Việt Nam, quật cường, bất khuất nhưng cũng vô cùng lãng mạn, tinh tế.