Có tới năm loại hình di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Việt Nam được Bộ VHTT lựa chọn để trình UNESCO lần lượt xét công nhận là kiệt tác nhân loại trong thời gian tới. Đó là nghệ thuật cồng chiêng của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên; hát ca trù của người Việt ở Bắc Bộ; sử thi của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam; dân ca quan họ Bắc Ninh và múa rối nước đồng bằng Bắc Bộ.
6 tiêu chí để được công nhận.- Theo GS Tô Ngọc Thanh, Tổng Thư ký Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, UNESCO đề ra tới 6 tiêu chí cho những hồ sơ tham gia xin công nhận di sản văn hóa thế giới. Đó là kiệt tác tiêu biểu cho văn hóa dân tộc, không được phép lai căng; được toàn dân công nhận và tự hào; đạt đến trình độ cao về chất lượng, kỹ xảo, kỹ thuật; là biểu tượng của bản sắc văn hóa dân tộc và đang có nguy cơ thất truyền. Quan họ làng thì hiện nay không phải đang có nguy cơ thất truyền mà gần như đã “chết” bởi không còn “bà răng đen” nào còn sống biết hát thể loại này. Rối nước cũng vậy, thứ rối nước chúng ta đang xem và mang đi khắp thế giới biểu diễn hiện nay đã được cải biên chứ không còn nguyên bản như xưa. Đối chiếu với những tiêu chí khắt khe ấy, văn hóa cồng chiêng của các dân tộc Tây Nguyên được chọn “ứng thí” là một tất yếu. Hiện các đơn vị tham gia dự án (gồm Viện VHTT, Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, Cục Di sản và Sở VHTT các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng) đã hoàn thành việc quay phim, ghi âm để xây dựng hồ sơ (bao gồm văn bản giới thiệu bằng tiếng Anh, một bộ film slide để chiếu xem, 1 tiếng băng video về đề tài này).
|
. Quy định: Theo quy định của UNESCO, mỗi lần xét công nhận di sản văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại, mỗi nước chỉ được đề nghị cho một thể loại. Cho đến nay, UNESCO đã tổ chức công nhận xét được 2 lần. Lần thứ nhất (2001), chúng ta đưa múa Thái đi dự, là một trong số 47 hồ sơ và không được lọt vào số 10 hồ sơ được duyệt. Lần thứ 2 có 56 hồ sơ và nhã nhạc cung đình Huế đã nằm trong số 28 di sản văn hóa thế giới. Năm nay, theo dự kiến, số hồ sơ tham dự của các nước lên tới trên dưới 100 loại hình khác nhau. |
Không có cồng chiêng, không có Tây Nguyên.- Không chỉ GS Tô Ngọc Thanh mà nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cũng đều thống nhất rằng cồng chiêng là đại diện cho văn hóa Tây Nguyên, không có cồng chiêng thì không có Tây Nguyên. Dàn cồng chiêng có giá trị đặc biệt trong đời sống tinh thần của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Bởi người dân vùng đất đỏ này sinh ra được đón bằng tiếng chiêng, chết có chiêng tiễn đưa, tất cả các lễ lạt đều phải có tiếng cồng chiêng. Chơi cồng chiêng còn là một loại hình nghệ thuật gắn bó với lịch sử, văn hóa của các tộc người Tây Nguyên sống rải rác trải dài từ Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận, Ninh Thuận, Bình Phước... đến các tỉnh cao nguyên (Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng). Không phải chỉ Việt Nam mà các nước Đông Nam Á cũng có cồng chiêng, nhưng chỉ ở Việt Nam, mỗi cá nhân mới giữ một chiếc để kết hợp những tiết tấu một cách hài hòa. Ở Tây Nguyên, gần như gia đình nào cũng có cồng chiêng, thậm chí có gia đình có tới vài bộ. Cồng chiêng theo sát cộng đồng và từng thành viên của cộng đồng trong mọi sự kiện trọng đại, lúc vui cũng như lúc buồn. Đây còn là loại nhạc cụ thiêng, chủ yếu dùng cho các nghi lễ cúng tế, tang ma, cưới xin, mừng năm mới, mừng nhà mới, mừng lúa mới và các nghi lễ nông nghiệp, mừng chiến thắng, đưa và đón các chiến binh, cầu sức khỏe và may mắn...
Văn hóa cồng chiêng rất cần bảo vệ.- Không hẳn là có nguy cơ thất truyền nhưng hiện nay cồng chiêng đang mất dần chỗ đứng trong cuộc sống của người dân Tây Nguyên. Trước đây, cồng chiêng gắn với sinh hoạt cộng đồng, nhất là trong các lễ lớn như đâm trâu, bỏ mả hoặc để nói chuyện với thần linh khi làm rẫy, làm nương. Nhưng hiện nay, người dân đã tưới vườn bằng máy bơm, cày bừa bằng máy, sinh hoạt cộng đồng để tìm sự trợ giúp của thần linh đã không còn hoặc là rất hiếm. Theo GS Tô Ngọc Thanh, công việc của những nhà nghiên cứu bây giờ không phải chỉ là lập hồ sơ mà còn giúp người dân Tây Nguyên hiểu rằng văn hóa cồng chiêng là một di sản văn hóa quý báu, cần ra sức bảo vệ. Cần bắt đầu từ việc tổ chức những sinh hoạt cộng đồng có sự tham gia của dàn cồng chiêng, tổ chức các cuộc thi, các buổi dạy nghệ thuật cồng chiêng. Tuy đó không còn là cồng chiêng gắn với các lễ lạt truyền thống, nhưng ít ra chúng ta cũng có thể giữ và bảo tồn nó cho các thế hệ sau này.
------------------
Dàn cồng chiêng
Cồng chiêng là loại nhạc khí bằng hợp kim đồng, có khi pha vàng, bạc hoặc đồng đen. Cồng là loại có núm, chiêng không núm. Nhạc cụ này có nhiều cỡ, đường kính từ 20 đến 50 – 60 cm, loại cực đại tới 90 – 120 cm.
Cồng chiêng có thể được dùng đơn lẻ hoặc dùng theo dàn, bộ từ 2 đến 12 hoặc 13 chiếc, thậm chí có nơi tới 18 - 20 chiếc. Cồng chiêng có thể được gõ bằng dùi, đấm bằng tay. Có tộc còn áp dụng kỹ thuật chặn tiếng bằng tay trái hoặc tạo giai điệu trên một chiếc chiêng.
Ở dân tộc Mường và nhiều dân tộc dọc Trường Sơn - Tây Nguyên, các dàn cồng chiêng không chỉ làm nhiệm vụ điểm nhịp, đi tiết tấu hoặc giai điệu một bè mà còn hòa tấu nhạc đa âm. Các dàn cồng chiêng của họ thường gồm nhiều bộ. Mỗi bộ có số lượng khác nhau và đảm nhiệm những chức năng riêng trong cuộc hòa tấu.
và quét mã QR
Bình luận (0)