Dựng kịch dân gian

Từ sau vở Cưới vợ năm rồng, đạo diễn Lê Nguyên Đạt được giới chuyên môn đánh giá cao. Anh chứng tỏ được sự chắc tay trong dàn dựng những vở kịch dân gian do chính mình viết kịch bản, mới đây là vở hài kịch Đại hỷ diễn tại rạp Công Nhân (TP HCM), mỗi ngày 2 suất thu hút hàng ngàn khán giả đến xem.

Thổi hồn đương đại vào chất dân gian

So với bản dựng Cưới vợ năm rồng từng mang lại cho danh hài Hoài Linh vai diễn Phú ông rất duyên dáng thì vở Đại hỷ, vai Phú ông của Trường Giang cũng chiếm trọn cảm tình người xem. Phú ông dẫn dắt câu chuyện bằng nỗi lòng của một người cha, lo cho các con nhưng lại muốn thử lòng họ, xem sự ỷ lại giàu sang, của cải với ruộng đất “cò bay thẳng cánh” có làm họ xem nhẹ giá trị lao động hay không.

Bên cạnh đó, tài ứng biến của NSND Ngọc Giàu, NSƯT Hữu Quốc, nghệ sĩ Phi Phụng, Trấn Thành, Thy Trang, Thiên Phú, Lâm Vỹ Dạ, Gia Bảo… giúp vở diễn trở nên duyên dáng, hấp dẫn. Âm nhạc được sử dụng phù hợp và đưa vào những đoạn đắt giá nhất với các bài ca mang âm hưởng ngũ cung do chính đạo diễn Nguyên Đạt sáng tác. Đại hỷ thắng lớn đã một lần nữa khẳng định dấu ấn mới của kịch dân gian qua sự dàn dựng đầy sáng tạo, mới mẻ của đạo diễn này.

Nghệ sĩ Phi Phụng, Trấn Thành, Trường Giang trong một cảnh của vở Đại hỷ Ảnh: THANH HIỆP

Kịch dân gian thường khai thác những chuyện xưa tích cũ với các câu chuyện mà hầu hết khán giả đều thuộc nằm lòng nội dung, như: Ăn khế trả vàng, Thằng Cuội và Hằng Nga, Thạch Sanh - Lý Thông… Để thổi hồn đương đại vào chất dân gian của câu chuyện, kịch bản của đạo diễn Nguyên Đạt bám chặt hơi thở cuộc sống, mượn tích xưa nói chuyện ngày nay. Dấu ấn đậm nét ở phong cách dàn dựng của anh là tuân thủ theo kịch bản văn học, đặc biệt là khai thác triệt để tính tự sự của các nhân vật kịch.

Đạo diễn Nguyên Đạt cho biết anh đang tiếp cận xu hướng nhạc kịch trên thế giới. Nghĩa là, thay vì để dàn đồng ca nói lên những “tuyên ngôn” đôi khi sáo mòn của tác giả như trong một số vở kịch dân gian thông thường, anh lại để các nhân vật tự sự, cảm thán, bật lên cảm xúc từ những tình huống bi hài.

NSƯT - đạo diễn Trần Minh Ngọc khen ngợi: “Để nhân vật cảm thán, tự sự và dẫn dắt các tình huống trong kịch dân gian là cách làm thông minh, mang lại hiệu quả cao”. NSƯT Ca Lê Hồng cũng tán thưởng: “Những trường đoạn dùng lời thoại dân gian để đưa các vấn đề thời sự mà dư luận đang quan tâm - như: nạn tham nhũng, quan liêu, hối lộ, nhũng nhiễu của người đương chức, nạn bè phái, lợi ích nhóm, kể cả cách ứng xử kém văn minh nơi công cộng, văn hóa chạy chọt để được việc… - diễn ra một cách ngọt ngào, duyên dáng”.

Còn đầy thử thách

Sắp tới, đạo diễn Nguyên Đạt sẽ thực hiện một kế hoạch dài hơi với nhiều vở kịch dân gian khác. Cụ thể là đầu tháng 4 năm nay, kịch bản Làm quan do anh chấp bút sẽ được đưa lên sàn tập với ê-kíp diễn viên của vở Đại hỷ. Cùng với đó, 2 vở: Sui gia đại chiến và Vụ án kinh hoàng cũng sẽ được gấp rút chuẩn bị tập luyện.

Như vậy, cùng với Đại hỷ, sắp tới sẽ có 4 vở kịch dân gian được diễn thay phiên nhau tại rạp Công Nhân. NSND Ngọc Giàu phấn khởi: “Dù là một đơn vị xã hội hóa sinh sau đẻ muộn nhưng tôi tin rạp Công Nhân với nhóm kịch dân gian của Lê Nguyên Đạt từ khi gắn kết với Nhà hát Kịch TP HCM sẽ gặt hái thành tựu, đem lại nhiều tác phẩm giá trị cho khán giả”.

Đạo diễn Nguyên Đạt cho biết anh cảm thấy rất hứng thú khi khai thác những chuyện xưa tích cũ: “Bằng chất liệu dân gian từ cốt truyện, trang phục, âm thanh…, khi xem những vở kịch này, khán giả sẽ thấy ngay được nét văn hóa Việt. Những câu chuyện gần gũi, thiết thực; thông điệp nhẹ nhàng mà sâu sắc về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín”.

Không tỏ ra lo lắng về nguồn kịch bản nhưng điều khiến đạo diễn Nguyên Đạt lo lắng là làm sao để tạo sự hấp dẫn, thu hút. “Tôi từng xem chương trình Chuyện xưa tích cũ trên HTV và nhận thấy nguồn kịch bản rất dồi dào. Bộ sưu tập đề tài hiện tại của tôi cũng đã kha khá để có thể viết được nhiều kịch bản. Quan trọng nhất vẫn là khâu viết, biên tập chắc tay, dàn dựng sao cho hấp dẫn” - anh cho biết. Theo đó, để tạo sự phong phú và mới mẻ, có kịch bản do Nguyên Đạt viết và dàn dựng nhưng cũng có một số kịch bản của người khác viết, anh giao vai trò dàn dựng cho các nghệ sĩ. Ví dụ, vở Sui gia đại chiến và Vụ án kinh hoàng sẽ do Trấn Thành và Gia Bảo dàn dựng, anh chỉ làm vai trò chỉ đạo nghệ thuật.

Theo đánh giá của những người làm nghề, làm mới kịch dân gian có vẻ đơn giản nhưng lại “tự làm khó mình”. Bởi lẽ, thủ pháp nghệ thuật sân khấu không nhiều nên yếu tố ứng diễn để tạo kịch tính thời đại và màu sắc địa phương rất quan trọng. Hình tượng nhân vật nói chung có xu hướng điển hình hóa nên việc khắc họa tính cách nhân vật trong kịch dân gian làm sao cho hấp dẫn là không phải dễ.

“Diễn viên phải có kỹ năng diễn, thoại phù hợp và tung hứng duyên dáng thì mới thu hút người xem. Hơn nữa, chúng tôi sẽ lồng ghép những yếu tố hiện đại, hư cấu khi dàn dựng giúp câu chuyện dù không mới nhưng vẫn đủ sức nặng để lại cảm xúc cho người xem” - đạo diễn Nguyên Đạt tiết lộ.