Gãy chân tượng Trần Nguyên Hãn: Đã đến lúc xem lại tượng đài

Những tượng đài xây dựng trước năm 1975 đang đến thời kỳ mục nát, có nguy cơ đổ vỡ Ảnh: TẤN THẠNH

Theo thống kê của Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch TP HCM, hiện TP có 12 tượng đài được xây dựng trước năm 1975. Hầu hết những tượng đài này đang phải "kêu cứu" vì tình trạng xuống cấp, hư hỏng, bắt đầu mục nát, ngã đổ. Đây không phải là lần đầu tượng đài Trần Nguyên Hãn bị vỡ. Trước đó, tượng đài này cũng đã nhiều lần bị nứt, hư hỏng phần đuôi, chân tượng và được sửa chữa nhiều lần.

Tượng đài chí sĩ yêu nước Phan Đình Phùng (trước Bưu điện Chợ Lớn) thì bị bong tróc, loang lổ ở phần thân, bên ngoài tượng bị ôxy hóa dẫn đến bề mặt tượng mất thẩm mỹ. Ngoài ra, phần chân tượng này đã bị vỡ bể, có thể ảnh hưởng đến sự trụ vững của tượng đài trong nay mai.

Còn tượng đài Lê Lợi (khu vực bùng binh Cây Gõ) cũng xuống cấp khi cốt thép bên trong một số vị trí lòi ra ngoài. Những tượng đài khác như tượng đài An Dương Vương (vòng xoay ngã sáu Nguyễn Tri Phương), tượng Phù Đổng Thiên Vương (ngã sáu Phù Đổng)… đều đã xỉn màu, loang lổ từ rất lâu.

Họa sĩ Uyên Huy, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM, cho biết những tượng đài nói trên đều được dựng gấp gáp trước năm 1975 theo quyết định của chính quyền chế độ cũ về lập hệ thống tượng đài trong đô thị Sài Gòn nhân kỷ niệm ngày quân lực Việt Nam Cộng hòa 19-6-1973. Khi đó, hệ thống tượng đài trong TP Sài Gòn được dựng theo 2 mảng đề tài: lính Sài Gòn ngày trước và các anh hùng dân tộc, trong đó mỗi tượng danh tướng như Trần Hưng Đạo, An Dương Vương, Nguyễn Huệ, Lê Lợi, Trần Nguyên Hãn… là biểu tượng cho một binh chủng, chẳng hạn Phan Đình Phùng là biểu tượng của quân cụ, Trần Nguyên Hãn là biểu tượng của binh chủng thông tin, Trần Hưng Đạo là biểu tượng binh chủng hải quân...

Theo đánh giá của các nhà chuyên môn, những tượng đài xây trước năm 1975 có chất lượng thẩm mỹ nghệ thuật không cao. TS - điêu khắc gia Nguyễn Xuân Tiên, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mỹ thuật TP HCM, cho biết: "Những tượng này được dựng trong thời gian rất ngắn, chủ yếu là do các nghệ nhân đắp bằng bê-tông có lõi sắt bên trong nên bây giờ bắt đầu mục nát và hư hỏng. Đó là về mặt vật lý, còn về mặt tạo hình thì tượng do các nghệ nhân đắp nên cũng không đẹp". Điêu khắc gia Phan Gia Hương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, đồng tình: "Người làm là các nghệ nhân nên tác phẩm trông vẫn ngây ngô và không có tính tạo hình trong đó. Nói thật, những bức tượng hiện tại trông như tượng mỹ nghệ phóng to chứ chưa có ngôn ngữ tượng đài, lại đặt trong không gian rộng lớn của các vòng xoay xung quanh thì không phù hợp tí nào cả. Cùng một đề tài nhưng làm ngoài trời thì ngôn ngữ tạo hình phải khác với trong phòng". Theo họa sĩ Uyên Huy, ngay cả các bệ đỡ tượng đài hiện nay "cũng lai căng nhiều phong cách, không ổn về mặt thẩm mỹ".

Tượng đài là công trình văn hóa nghệ thuật biểu hiện nội dung tư tưởng và tinh thần thời đại, mang hình thái xã hội đương thời, tác động đến nhận thức xã hội. Vì thế, việc xây dựng tượng đài tại một trung tâm phát triển như TP HCM luôn được lãnh đạo TP quan tâm. Đã có không ít hội thảo được tổ chức hằng năm để tìm giải pháp khắc phục nhưng tình trạng tượng đài ngã đổ vẫn cứ liên tiếp xảy ra. Nhiều người cho rằng các cơ quan chức năng cứ để việc đã rồi mới bắt tay vào trùng tu thì quá muộn.

Điêu khắc gia Phan Gia Hương nhận định: "Hiện nay, tất cả tượng trong TP về thời gian đều có giá trị lịch sử nhưng chúng ta nên thay đổi cho phù hợp với thời đại. TP bấy lâu nay cứ đặt vấn đề ra xong rồi để đó, không biết ai giải quyết. Đây là bộ mặt của TP HCM đối với thế giới chứ không phải chỉ riêng trong nước. Khách quốc tế đến đây nhìn các bức tượng sẽ đánh giá trình độ văn hóa của TP mình cỡ nào vì tác phẩm nghệ thuật là một trong những tiêu chí đánh giá trình độ văn hóa của một xã hội".

Cũng theo điêu khắc gia Phan Gia Hương, các tượng Trần Hưng Đạo, Phan Đình Phùng, Phù Đổng Thiên Vương hay cả chân dung Quách Thị Trang ngay dưới tượng Trần Nguyên Hãn cũng cần phải thay mới. Đừng để tình trạng đến khi tượng hư hỏng xuống cấp mới làm. Cần thay đổi ngay những bức tượng ở trung tâm đô thị.