Giải mã nhân vật “Truyện Kiều”

Vào những năm Gia Tĩnh triều Minh Thế Tông Chu Hậu Thông (1521-1567), tuy nói là “bốn phương phẳng lặng, hai kinh vững vàng” nhưng kỳ thực cả triều đình khốn đốn bởi nạn cướp biển.

Thế lực Thương bang

Khởi đầu là những tướng lĩnh, võ sĩ thất trận trong chiến loạn của Nhật Bản thời kỳ Nam Bắc triều lưu vong câu kết cùng tàn quân của Trương Sĩ Thành, Phương Quốc Trân bị Chu Nguyên Chương đánh bại tụ tập thành băng đảng chiếm cứ và cướp bóc vùng duyên hải Đông Nam Trung Quốc.

Hình ảnh minh họa Từ Hải gặp Thúy Kiều

Năm 1523 xảy ra “sự kiện tranh cống” với sứ thần Nhật Bản, triều Minh ra lệnh cấm thông thương trên biển thì nạn cướp biển càng trở nên khốc liệt. Cướp biển mà nhà Minh gọi là Oa khấu (hay Nụy khấu, chỉ người Nhật cầm đầu) có thời điểm tấn công chiếm cả Thanh Đảo, Tế Nam, Tượng Sơn, Định Hải... Thủy quân nhà Minh liên tiếp bại trận, có lúc bị cướp biển đánh tới Trịnh Châu, Lạc Dương.

Vùng duyên hải các tỉnh An Huy, Phúc Kiến, Triết Giang hình thành lớp thương nhân dựa vào bảo hộ của bọn cướp biển để chuyên chở hàng cấm đi các nơi, sang tận Cao Ly (Triều Tiên), Xiêm La (Thái Lan), Nga và các nước Tây dương thu lợi rất lớn, rất có thế lực, gọi là Thương bang. Vì nhiều lý do, một số thương nhân dần dần tham gia vào tổ chức cướp biển và trở thành thủ lĩnh. Từ Hải là một trong số đó.

Từ hòa thượng thành hải tặc

Theo “Minh sử” thì Từ Hải (?-1556) là một thủ lĩnh hải khấu dữ dằn vào loại nhất nhì thời Gia Tĩnh, về sau được tiểu thuyết, dã sử mô tả như bậc anh hùng “đội trời đạp đất”. Tuy chính sử không nói rõ xuất thân của Từ Hải nhưng theo nhiều nguồn tư liệu thì Từ Hải người huyện Hấp, Huy Châu (tỉnh An Huy), vốn là hòa thượng chùa Hổ Bào ở Hàng Châu, pháp danh Phổ Tịnh, còn gọi là Minh Sơn hòa thượng.

Có lẽ do chán kinh kệ nên khi người chú là Từ Duy Học (Từ Bích Khê) rủ bỏ chùa đi làm ăn trên biển để mau phát tài thì anh chàng “vai năm tấc rộng, thân mười thước cao” này nhận lời ngay. Khởi đầu, Từ Duy Học đưa Từ Hải gia nhập tập đoàn thương nhân vũ trang trên biển do Vương Trực (Uông Trực) cầm đầu.

Vương Trực (?-1559) cũng là người huyện Hấp, hào hiệp, gan dạ. Từ năm 1540, Vương Trực đã tạo thuyền lớn ở Quảng Đông, buôn bán hàng cấm như tiêu thạch (làm thuốc súng), tơ lụa… với nhiều nước, mau chóng phát tài. Vương Trực liên kết với các thủ lĩnh hải tặc người Nhật như Thứ Lang, Tứ Trợ Tứ Lang chiếm cứ vùng đảo Bình Hộ, Cửu Châu (nay là huyện Nagasaki, Kyushu, phía Tây Nhật Bản) làm căn cứ địa. Vương Trực đương thời tung hoành vùng biển Đông Á, đóng thuyền chiến có thể chứa 2.000 người, ngựa chạy ở trên, được giang hồ hải khấu tôn xưng là Ngũ Phong thuyền chủ. Năm Gia Tĩnh thứ 31 (1552), Vương Trực thôn tính lực lượng hải tặc ở Triết Giang của Trần Tư Phấn, tự xưng là Huy Vương, đặt quốc hiệu là Tống, cai quản 36 đảo. Theo Minh sử thì bấy giờ, các nhóm hải tặc không chịu chế tài của Vương Trực đều không thể tồn tại.

Từ Duy Học, Diệp Tông Mãn vốn là bạn thân của Vương Trực, cùng nhau làm ăn, về sau Học tách ra. Thế nhưng, trong khi họ Vương ngày càng phát đạt, thế lực hùng mạnh thì họ Từ ngày càng sa sút. Để có vốn làm ăn, Từ Duy Học buộc phải vay nợ của một nhóm hải khấu. Tuy nhiên, bất cứ hoạt động nào có tính thương mại đều mang mầm nguy hiểm, buôn lậu và hải khấu cũng không ngoại lệ. Sau vài chuyến hàng lớn bị mất trắng do biển cả và quân triều đình truy bắt, Từ Duy Học bèn trốn đi và để người cháu Từ Hải lại làm vật thế chấp cho nhóm hải tặc.

Trong rủi lại có may, từ chân sai vặt, Từ Hải dần dần phát huy bản lĩnh của mình. Với khả năng tổ chức và tác chiến thiên bẩm, Từ Hải trở thành một đầu lĩnh, vươn ra thâu tóm các nhóm hải tặc xung quanh, thế lực dần lớn mạnh với hơn vạn quân, tung hoành cướp phá một dải vùng biển Triết Giang, tự xưng là Thiên Sai Bình Hải đại tướng quân.

Áp trại phu nhân Thúy Kiều

Vây cánh giúp cho Từ Hải “giang hồ quen thói vẫy vùng/Gươm đàn nửa gánh non sông một chèo” là 2 nhóm hải tặc do Trần Đông và Ma Diệp cầm đầu. Trần Đông vốn là thư ký của anh em chúa đảo Tát Ma (Satsumanokuni, Nhật Bản), sau trở thành đầu mục của Vương Trực, rồi lại tách ra theo Từ Hải. Tập đoàn hải tặc này chiếm vùng Sạ Phố, Chá Lâm làm căn cứ địa. Có thể nói, thời Gia Tĩnh triều Minh, 2 tập đoàn hải tặc hoành hành ghê gớm nhất là do Vương Trực và Từ Hải cầm đầu.

Một người nữa gắn liền với cuộc đời Từ Hải là Vương Thúy Kiều, áp trại phu nhân. Trong Minh sử không thấy nhắc đến, trong “Kỷ tiễu trừ Từ Hải bản mạt” (Chép lại việc dẹp trừ Từ Hải) của quan Phó sứ Mao Khôn (1512-1641), mưu sĩ của Hồ Tông Hiến, tham gia bình Từ Hải, chỉ có nhắc đến việc bắt 2 thị nữ của Từ Hải đều họ Vương là Thúy Kiều và Lục Châu. Trong những tác phẩm văn học về sau này thì Thúy Kiều vụt tỏa sáng trở thành một trang kỳ nữ. Xuất thân của Vương Thúy Kiều có nhiều thuyết khác nhau hoặc là con nhà nghèo hoặc là con nhà quan thất thế… nhưng tựu trung đều thống nhất rằng Kiều là người Lâm Truy, Sơn Đông, xinh đẹp, đàn hay hát giỏi, trở thành danh kỹ đất Kim Lăng và ảnh hưởng đến sự thành bại của Từ Hải.

Kỳ tới: Hồ Tông Hiến đối trận Từ Hải