Khan hiếm đào tính cách

Tối 4-9, Trung tâm Tổ chức Biểu diễn và Điện ảnh TP HCM giới thiệu chuyên đề sân khấu Đào tính cách trên sân khấu cải lương trong chương trình Làn điệu phương Nam tại Nhà hát TP. Vé được phát miễn phí tại Nhà hát TP HCM cho khán giả vào xem suất diễn đặc biệt này.

Không còn sàn diễn để trải nghiệm điều thú vị của loại vai này, nhiều nữ nghệ sĩ sân khấu cải lương vẫn mải miết đi tìm các vai đào chính. Phải chăng đào tính cách từng phát triển rực rỡ trong thời kỳ hoàng kim của bộ môn nghệ thuật này giờ chỉ còn là hoài niệm?

Đào tính cách được hình thành từ việc cấu thành kịch bản cải lương, nơi mà hai nhân vật trung tâm, thường là đào - kép chính, bị tác động bởi những nhân vật vệ tinh, nơi mà những "hỉ, nộ, ái, ố" va chạm để dẫn đến bi kịch. Giới chuyên môn gọi nôm na những vai diễn vệ tinh đó là "dàn bao". Từ việc đo ni đóng giày vai diễn cho nghệ sĩ tại gánh hát, soạn giả đã hoạch định kế hoạch lăng- xê các cặp đào - kép chính bên cạnh việc tạo sự thăng hoa cho các nghệ sĩ chuyên trách tuyến "dàn bao".

NSND - soạn giả Viễn Châu khẳng định: "Muốn một vở tuồng hay có nhiều xung đột, đẩy cao trào bi hài kịch lên cao phải cần đến kép độc và đào tính cách. Cũng như kép độc, đào tính cách có nhiều loại: lẳng, độc, hề, mụ. Cái hay của mỗi soạn giả là nắm bắt được sở trường của nữ nghệ sĩ để viết thêm cho vai diễn đạt đến dấu ấn về tính cách nhân vật. Ví dụ với Ngọc Giàu, Hồng Nga, Kim Ngọc, soạn giả phải thêm vào phần ca vọng cổ để biến hóa thành "đào độc mùi", "đào lẳng mùi", "đào hề mùi"… Nghĩa là sau phút giây làm cho khán giả cười, căm hận thì có một chút mủi lòng khi nghe các cô đào ca vọng cổ. Ngoài ra, có thể liệt kê các dạng vai đào giả trai, giả lão vào cụm đào tính cách. Năm 1950, NSND Phùng Há đã học theo cách làm của cô Ba Viện, cô ruột GS-TS Trần Văn Khê, lập gánh hát Toàn Nữ ban, các nữ nghệ sĩ đã có cơ hội bộc lộ hết tài năng qua những vai đào tính cách.

Từ những năm 1960 đến nay, đời sống sân khấu cải lương trải qua nhiều thăng trầm đã hình thành một thế hệ vàng nữ nghệ sĩ "chuyên trị" các vai diễn tính cách. Nhắc đến những vai đào lẳng, phải kể tới Mai Lan, Kiều Mai Lý, Tô Kiều Lan, Mỹ Chi, Bích Hạnh, Hoàng Vân, Kim Hà, Kim Hồng…; đào độc thì nghệ sĩ Kim Giác, Kim Phương, Ngọc Nuôi…; vừa diễn được đào độc, đào lẳng và cả đào mụ, phải nhắc đến NSND Ngọc Giàu, nghệ sĩ Hồng Nga, cố nghệ sĩ Kim Ngọc…

Ngày nay, nhìn lại những lớp diễn viên trẻ tốt nghiệp ra trường, hiếm người có tố chất đi theo sở trường đào tính cách. Nguyên nhân chính vẫn là thiếu sàn diễn để họ bộc phát sở trường. Kịch bản viết không còn yếu tố "đo ni đóng giày", mức thu nhập quá thấp cho dạng vai này cũng khiến các nữ diễn viên trẻ chỉ quan tâm đến vị trí đào chính. 