Ngàn dặm xa - Thế giới tuổi thơ trong trẻo

Cuộc phiêu lưu của hai chú kiến này đã được mở ra từ năm 1961, tác phẩm dang dở giữa chừng khi nhà văn đi bộ đội. Đến 16 năm sau, tác phẩm lại được viết thêm một phần nữa. Số phận của Ngàn dặm xa cứ long đong theo những thăng trầm của cuộc chiến tranh và những lo toan khác của cuộc sống thời bình. Mãi đến bây giờ tác phẩm này mới được in thành sách và ra mắt các độc giả nhí. Ngàn dặm xa là cả một quá trình giữ gìn và yêu thương của nhà văn dành cho những ký ức tuổi thơ.

Đọc Ngàn dặm xa, như được gieo mình vào thế giới của những suy nghĩ tuổi thơ trong trẻo; được trở về với cảm giác tinh khôi khi cùng hai chú kiến phiêu bạt từ cái tổ trên gò nhỏ hẹp, ra đến bờ suối rồi cả dòng sông; đối mặt với những nguy hiểm chập chùng. Cái thiện và cái ác luôn song hành trên mỗi chặng đường phiêu bạt của Kiến Lửa và Kiến Nâu. Cũng giống như bè bạn tốt, kẻ thù luôn rình rập trên mỗi bước đi trong những chặng hành trình. Điều thú vị của tác phẩm là người viết đã chọn những hình ảnh thật quen thuộc, gần gũi để tạo nên những tình huống thật bất ngờ và rất đáng yêu.

Cách vượt hiểm nguy của hai chú kiến nhỏ cũng vô cùng thú vị qua trí tưởng tượng phong phú và tinh tế của nhà văn. Một hạt đậu nảy mầm và vươn lên từ lòng đất đã giải thoát cho hai “tù binh kiến” khỏi lãnh địa của lũ mối ác độc; hay chị Nhện vàng thả tơ đưa 2 chú kiến vượt qua suối tránh sự “truy sát” của kẻ thù. Tác giả cũng mang đến nhiều nhân vật vật ngộ nghĩnh khác, như: Kiến Vống ôm mộng làm giàu bằng cách đi buôn cát trắng ở kinh thành Nắng (cách gọi sa mạc của loài kiến); con bổ củi lập am ẩn cư ngoài mặt tỏ lòng từ bi nhưng “cái am cư sĩ” lại là cửa tử thần cho những kẻ cả tin; có cả Kiến Chủ Nô độc ác, thầy bói Giun Đất, ca sĩ Ve Sầu chỉ dạy hát kiếm tiền được mỗi dịp hè; rồi cả nhà nghiên cứu đại dương uyên bác Sứa Lửa, “nhà nghiên cứu hải đồ” tôm cát... 

Ngàn dặm xa luôn khiến người đọc bật cười vì sự ngây ngô, hài hước khởi nguồn từ đặc tính của mỗi loài vật được kể trong tác phẩm. Nhưng trong hành trình của Kiến Nâu và Kiến Lửa, luôn đan lồng những bài học giáo dục đầy ý nghĩa. Đó là tình yêu thương, sống chân thực, dám đấu tranh, biết hy sinh, trung nghĩa, đoàn kết và không bao giờ tuyệt vọng. Loài vật dạy cho nhau cách sống, phấn đấu và hướng thiện. Cuộc phiêu lưu của hai nhân vật chính cũng là một trải nghiệm cần thiết để hai chú kiến nhỏ trưởng thành, biết đối mặt với thế giới mênh mông nhiều cạm bẫy nhưng cũng đầy bao dung ở bên ngoài.

Đến cuối tác phẩm, hai chú kiến tội nghiệp vẫn chưa tìm được đường về tổ Gò Me và Gò Trui ở xa lắc lơ. Nói theo nhà văn Nguyễn Đình Chính là câu chuyện đang đến hồi ... đứt đoạn và ông sẽ tiếp tục thay chú Kiến Lửa ghi chép nốt chặng hành trình còn lại. Nhưng dù chỉ là một nửa hành trình phiêu lưu của Kiến Lửa và Kiến Nâu - Ngàn dặm xa vẫn mang đến cho các độc giả nhỏ tuổi một cuộc phiêu lưu thú vị vào thế giới dễ thương của loài kiến.