Ngõ đạo miền hoang dã – Nỗi đau tạc vào vách núi

19 truyện ngắn trong tác phẩm với những tựa đề lạ lùng, buộc người ta phải đọc: Vượt trùng sinh, Anh hùng thảo dã, Chúa đi vắng, Du tăng, Xa quê hương trên quê hương, Ngõ đạo miền hoang dã... Quả vậy, không phải cây bút nào cũng có thể thành công khi viết về đại ngàn. Nhưng Trần Duy Phiên đã bước lên được nấc thang thành công đó bằng sự trải nghiệm, phiêu lưu, chia sẻ và cả quắt quay đau vì những kiếp đời thăng trầm nơi miền hoang dã – cái hoang dã của những cộng đồng người không với được tới ánh sáng của văn minh.

Bao nhiêu hủ tục hà khắc, bao nhiêu nỗi đau truân chuyên, cay đắng và cả đớn hèn đều có thể nhìn thấy trong Ngõ đạo miền hoang dã. Người chết có thể bị “đập sọ, gọt mông” để chôn chung cho vừa một chiếc hòm; người sống có thể bị “moi ruột phơi bụng” chỉ vì tội bán trâu đen thay cho trâu trắng; phụ nữ có thể lăn xả vào anh em chồng sau khi chồng chết vì tục nối dây; người già có thể đau đến kiệt lực rồi lăn ra chết mà không thể một lời giải thích cho những oan khiên, day dứt...

Cuối cùng, sau tất cả những hành hạ của đời thì người-của-núi-rừng đã chết khô giữa miền hoang vắng vì một trận dịch. Có thể đó là một sự trừng phạt của thánh thần hay một lời nguyền rủa từ ngàn năm trước. Không ai biết. Chỉ biết ở nơi miền hoang dã ấy, con người ta phải chết dần chết mòn trong ý thức, mà không một ai có thể nhận thức được điều đó.

Những cái chết trong tác phẩm Ngõ đạo miền hoang dã cứ ám ảnh, váng vất trong lòng người đọc. Trong tác phẩm Trăm năm còn lại, Trần Duy Phiên đã viết: “Tôi và núi. Núi và mây. Mây và gió. Gió và cây. Trăm năm còn lại chút này. Rừng ơi!”. Câu cảm đề ấy như vận vào trang viết của Trần Duy Phiên. Sau những trang viết về cố đô Huế với núi Ngự, sông Hương... là hình ảnh của dòng Dakbla, núi Chưhpao, lễ hội sắc tộc, buôn làng... Nhà văn Trần Hữu Lục nhận xét: “Qua hàng chục năm lặn lội nơi rừng sâu núi thẳm, Trần Duy Phiên có những cảm thức độc đáo về người bản địa. Với đường văn, anh đã khổ luyện giữa phố phường và cả giữa chốn rừng xanh, đã đạt đến độ chín muồi trong sáng tác”.