Nhạc sĩ Tô Thanh Tùng - người đi nhớ thương người…

Dẫu biết có ngày nhạc sĩ Tô Thanh Tùng - tác giả của "Giã từ", "Sao nỡ đành quên", "Xót xa", "Tình cây và đất"… - vĩnh viễn ra đi vì không qua khỏi căn bệnh ung thư quái ác nhưng khi nghe tin ông qua đời, tôi vẫn cảm thấy lòng mình xót xa.

"Mẹ còng lưng, con đứng thẳng nên người"

Trong nhóm chơi thân tình, chúng tôi thường gọi Tô Thanh Tùng là Tô Lão Đại - một biệt danh nghe rất là... giang hồ kiếm khách nhưng lại rất hạp với con người của ông. Tô Thanh Tùng tuổi Giáp Thân, tướng tá to cao, "ăn sóng nói gió".

Nhạc sĩ Tô Thanh Tùng Ảnh: TƯ LIỆU

Người sành nhạc đều biết đến nhạc sĩ Tô Thanh Tùng qua các bản nhạc điệu boléro nổi tiếng. Ca từ mà Tô nhạc sĩ viết rất dễ hiểu, không màu mè. Sau này, ông có nhờ vài ca sĩ trẻ thu âm loạt bài hát mới, trong đó có bài "Mẹ" rất tuyệt vời. Câu kết bài khiến người nhạy cảm thót cả tim: "Mẹ còng lưng, con đứng thẳng nên người".

Đa tài, đa tình, Tô Thanh Tùng nối các chuỗi ngày trong cuộc đời ấn tượng của mình bằng các cuộc tình. Ông "sát gái" theo đúng nghĩa của từ này và các mỹ nhân cũng tự nguyện theo ông mà không đòi hỏi bất cứ danh phận nào. Đời ông vì phụ nữ mà mất nhiều tiền bạc, chuyện đó cũng… đương nhiên thôi nhưng ông lời hơn những đấng mày râu khác ở chỗ cứ mỗi cuộc tình, ông đều có tác phẩm âm nhạc để đời.

"Sao nỡ đành quên" cũng ghi dấu ấn bởi tình ái. Đó là năm 1965, khi Tô Thanh Tùng tạm biệt Hồng Ngự để lên Sài Gòn làm sinh viên trường luật. Kỳ nghỉ hè năm nhất, anh chàng về quê chơi, gặp cô gái chung xóm tên Tuyết. Hai bên tình ý với nhau thế nào mà Tuyết nằng nặc muốn cưới. Tô Thanh Tùng khi đó đang đi học, sao có thể ngưng ngang cưới vợ ở lứa tuổi quá trẻ vậy được, đành không dám. Không dám nhưng cũng áy náy ghê lắm! Đêm ấy về, Tô Thanh Tùng viết: "Sao anh nỡ đành quên bao lời tha thiết êm đềm…", coi như hoàn thành xuất sắc lời trách của cô hàng xóm!

Vẻ chất phác nông dân ở Tô Thanh Tùng ai cũng thấy nhưng ẩn trong đó lại có nét hào hoa của người nghệ sĩ. Ông từng nói chuyện với tôi rằng các bài hát của ông dù có buồn, có mất mát, có ngậm ngùi thì bao giờ câu kết cũng không quá bi lụy. Ông muốn tình yêu như ly trà: qua đắng, qua chát sẽ giữ lại vị ngọt hậu đáng nhớ. Ví như "Giã từ" kết thúc là "Người về trong thương nhớ, người đi nhớ thương người" hay như "Tiễn biệt": "Chúc em phương đó có nhiều tương lai, với bao mong nhớ đong đầy trên tay".

Tô Thanh Tùng từng là đại gia với tiệm băng đĩa lớn nhất nhì Sài Gòn nằm ngay trên đường Võ Văn Tần, quận 3 ngày nay. Sau khi chia tay bà xã, Tô Thanh Tùng lang bạt kỳ hồ nhiều nơi, cho tới khi dừng chân ở Bình Dương. Ông sau này không cưới thêm bà vợ nào nữa nhưng chưa bao giờ thiếu vắng người đẹp bên cạnh. Những người con của ông với vài người phụ nữ khác sau này, vẫn thỉnh thoảng tụ tập nhau lại trong các cuộc vui với người cha nghệ sĩ của mình.

Khi còn khỏe, Tô Thanh Tùng đi đi lại lại giữa Bình Dương và TP HCM như con thoi. Các bóng hồng cũng dập dìu cùng ông trong các buổi trà dư tửu hậu. Những ngày nằm trong bệnh viện, Tô Thanh Tùng vẫn có cô học trò trẻ măng tới lui chăm sóc. Và khi căn bệnh đã di căn vào xương, biết ông đau lắm nhưng vẫn thấy nói cười rổn rảng, ai cũng thương vô cùng.

"Em hỏi anh hôm nay đi đâu?"

Từ khi phát hiện ra trọng bệnh, Tô Thanh Tùng ít về căn nhà vườn tại Bến Cát, Bình Dương - nơi ông vẫn thường tiếp đãi bạn bè bằng tiếng đàn guitar và chất giọng hơi khàn nhưng vẫn rất phong cách. Trong căn nhà lá phía sau vườn, kế ao thả cá, những vỏ chai bia được chất như núi! Khoảng hơn 1 năm nay, Tô nhạc sĩ tá túc trong gia đình người quen tại TP HCM để tiện cho việc đi lại chữa bệnh trong Bệnh viện Bình Dân. Khi bệnh trở nặng, ông quay về quê nhà Sa Đéc, Đồng Tháp - nơi mang đậm dấu ấn của lời ca rặt Nam Bộ trong một nhạc phẩm của Tô Thanh Tùng: "Em hỏi anh hôm nay đi đâu? Anh nói rằng anh đi giăng câu" (Giăng câu).

17 tuổi, Tô Thanh Tùng mon men đến với âm nhạc và tình yêu. Ông viết "Giã từ" khi đang ở tuổi bẻ gãy sừng trâu. Thời ấy, Tô Thanh Tùng ở Hồng Ngự. Trong những ngày lang bạt kỳ hồ, chàng trai Tô Thanh Tùng đã gặp và yêu say đắm cô ca sĩ miệt vườn tên Thu Vân. Ông viết "Giã từ" tặng Thu Vân, muốn Thu Vân thể hiện nên đã liên hệ với nhạc sĩ Lê Vinh, khi ấy đang phụ trách Phòng Văn nghệ Đài Phát thanh Sài Gòn, để đưa tác phẩm này lên sóng. Theo luật bất thành văn, các ca sĩ xuất hiện trong chương trình này đều phải là những tên tuổi thành danh trong khi Thu Vân lại chưa có tiếng tăm gì. Thế nhưng, Lê Vinh vì tình nghĩa sao đó mà nhắm mắt làm liều.

"Giã từ" với tiếng hát Thu Vân đã trở thành hiện tượng đặc biệt vào năm 1971. Được cộng hưởng từ tình yêu với Tô Thanh Tùng, giọng ca Thu Vân da diết ám ảnh hàng triệu thính giả nghe đài. Lời ca với phong cách cổ điển boléro: "Tuổi đời chân đơn côi, gót mòn đại lộ buồn…" đã giúp tác phẩm đi cùng năm tháng. Thu Vân sau này đã vì tình yêu mà sinh tặng cho Tô Thanh Tùng một cô con gái nhưng họ không đến được với nhau.

Vĩnh biệt Tô Lão Đại! Đi bình an anh nhé!