Trong 2 năm qua, dù có nhiều ca khúc mới ra đời nhưng chương trình Bài hát yêu thích (BHYT) lại vinh danh 2 ca khúc cũ là Chiếc khăn piêu của nhạc sĩ Dzoãn Nho do Tùng Dương thể hiện và Chiếc vòng cầu hôn của nhạc sĩ Trần Tiến do Đàm Vĩnh Hưng thể hiện. Nếu nhìn từ đầu năm đến nay, các ca khúc có thứ hạng cao trong bảng xếp hạng BHYT đa phần là những nhạc phẩm đã đi vào lòng người từ lâu như Quê em mùa nước lũ (Phương Mỹ Chi thể hiện), Nơi tình yêu bắt đầu (Bùi Anh Tuấn thể hiện) hay Nơi đảo xa (Tùng Dương thể hiện)... Bên cạnh chất giọng và phong cách riêng của mỗi ca sĩ, chính bản phối mới cho các ca khúc này dưới bàn tay của nghệ sĩ hòa âm phối khí đã tạo ấn tượng đẹp cho người nghe ngay từ đoạn nhạc dạo đầu (intro) cho đến âm nền toàn bộ ca khúc.
“Chắp cánh” cho giọng hát của ca sĩ
Khi hàng loạt chương trình ca nhạc ở khắp nơi, từ phòng trà đến truyền hình trực tiếp và cả những chương trình truyền hình thực tế đều sử dụng các bài hát xưa hoặc tái hiện không gian âm nhạc ngày cũ, những yêu cầu làm các bản phối “cover” cũng đến với nhạc sĩ phối khí ngày càng nhiều hơn.
Nhạc sĩ Thanh Tâm, một trong những nhạc sĩ phối khí có uy tín và được các ca sĩ tin tưởng hiện nay, tâm sự: “Đối với tôi, việc phối khí một ca khúc mới luôn làm tôi cảm thấy thoải mái hơn vì không có áp lực nhiều bởi sự thành công hay thất bại của bản phối cũ. Tuy nhiên, khi có một bản hòa âm phối khí trước để tham khảo, ta có thể hiểu rõ hơn ý tưởng của tác giả. Việc phối khí lại một ca khúc đã phát hành có thể xem là thử thách dành cho nhạc sĩ hòa âm phối khí, làm thế nào để người thưởng thức chấp nhận cái mới mẻ của bản phối mới, cũng như không so sánh với bản cũ”.
Trong số những tên tuổi giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hòa âm phối khí, nhạc sĩ Đức Trí cho biết mỗi nhạc sĩ đều có cách riêng khi hòa âm và phối cho một ca khúc, bất kể cũ hay mới. “Với tôi, thách thức là làm sao đoán cho được ý đồ của tác giả ca khúc về mặt hình tượng, hình ảnh của ca khúc đó để diễn đạt bằng âm nhạc, nâng nó lên bằng cách của mình. Bản hòa âm phải diễn đạt được ý đồ của bài hát và cũng đừng đưa quá nhiều cái tôi của người hòa âm vào” - Đức Trí cho biết.
Với nhạc sĩ Hoài Sa, một tên tuổi hàng đầu khác trong làng hòa âm phối khí, việc hòa âm cho một ca khúc mới hay cũ còn tùy vào giọng hát của ca sĩ. Anh quan niệm: “Người hòa âm phải làm thế nào để nâng được giọng ca sĩ lên tối đa, chẳng hạn khi Tuấn Ngọc hát nhạc xưa thì phải làm đúng kiểu classical (cổ điển) cho anh ấy, còn nếu Tùng Dương hát hợp với một phong cách mới thì phải làm mới cho Tùng Dương. Khi hòa âm cho một ca khúc mới hay cũ thì mục đích của người hòa âm vẫn quy về việc làm thế nào cho hợp lý và hoàn mỹ để người ta nghe và cảm thấy hay”.
Vẫn là người ẩn sau
Công việc hòa âm phối khí giúp âm thanh của các nhạc cụ được hài hòa, tôn lên vẻ đẹp của tác phẩm, thế nên có thể ví nghệ sĩ hòa âm phối khí như người “sáng tạo ca khúc một lần nữa” sau nhạc sĩ sáng tác. Khi phối lại một ca khúc xưa, áp lực từ sự thành công của bản phối cũ càng khiến công việc của người hòa âm phối khí thêm nặng nề và đòi hỏi sự nghiêm túc cao hơn. Nhưng nghịch lý là tiềm thức của người nghe nhạc thường trước tiên chỉ nhớ ca sĩ thể hiện, sau mới đến nhạc sĩ sáng tác, còn cái tên người phối khí thì hầu như ít ai để tâm. Nói đến thành công của Chiếc khăn piêu năm 2012, người nghe nghĩ ngay đến Tùng Dương và có thể là cả nhạc sĩ Dzoãn Nho nhưng chẳng mấy ai nhớ nhạc sĩ Nguyên Lê là tác giả bản phối mới đã giúp Tùng Dương thăng hoa. Chính Tùng Dương cũng từng nói rằng giải thưởng 1,3 tỉ đồng mà không “chia” cho nhạc sĩ phối khí là điều bất công.
Đáng nói hơn, chính những nhạc sĩ phối khí lại là những người bị xâm hại quyền tác giả nhiều nhất khi bản phối của họ bị nhiều nơi sử dụng tùy tiện, không xin phép cũng không trả tiền, nhất là trường hợp các hãng karaoke thuê người chơi lại bản phối gốc tạo thành bản phái sinh để thu lợi. Nhạc sĩ Đức Trí cho biết: “Công việc hòa âm phối khí không riêng ở Việt Nam mà trên thế giới hầu như là việc làm thuê (Work-For-Hire) theo dự án và người hòa âm được nhận thù lao một lần từ ca sĩ hoặc đơn vị đặt hàng. Chỉ có vài trường hợp đặc biệt là họ được hưởng phần trăm trên bản quyền nhưng rất hiếm. Cái khác nhau của âm nhạc trong nước là khi người khác dùng lại phần hòa âm của bản thu đã có trước, họ đã quên xin phép người nắm giữ bản quyền (hoặc người hòa âm hoặc hãng đĩa)”. Nhạc sĩ Hoài Sa cũng cho biết hiện nay, bản phối của các nhạc sĩ được lấy sử dụng khá thoải mái và bản thân anh cũng chưa thấy văn bản hay luật cụ thể nào bảo vệ tác quyền cho sản phẩm của người hòa âm phối khí.
Chưa đánh giá xứng tầm
Trước đây, giải Làn Sóng Xanh đã có giải thưởng ghi nhận đóng góp của người hòa âm phối khí mặc dù đây không phải là giải thưởng của những nhà chuyên môn. Gần đây, cũng không có nhiều giải thưởng tôn vinh người hòa âm phối khí ngoài giải thưởng Bài hát Việt với Hội đồng thẩm định nghệ thuật riêng. Nhạc sĩ Đức Trí lý giải: “Theo tôi nghĩ, đánh giá vai trò của người phối khí phải là những người có chuyên môn hoặc giải thưởng của hội nghề nghiệp thì nó mới có giá trị. Việc những giải thưởng từ cộng đồng như hiện nay không nhắc nhiều đến vai trò của họ âu cũng là bình thường”.
và quét mã QR
Bình luận (0)