Sống chết với đờn ca tài tử: Nông dân mê cổ nhạc

Chào mừng sự kiện nghệ thuật đờn ca tài tử (ĐCTT) Nam Bộ được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, bắt đầu từ tối 14-2, Sân khấu Sen Hồng (Công viên 23-9, TP HCM) sẽ tổ chức chương trình ĐCTT phục vụ công chúng miễn phí vào tối thứ sáu của tuần thứ hai hằng tháng.

Ở nhà học cha, ra ngoài học bạn

Thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải là người thực hiện chương trình này theo lời mời của Trung tâm Tổ chức biểu diễn và Điện ảnh TP HCM. Từ một nông dân mê ĐCTT và nỗ lực không ngừng để vươn tới ước mơ, ông đã đem kiến thức âm nhạc cổ truyền nhân rộng khắp nơi.

Thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải có công lao rất lớn khi đem kiến thức đờn ca tài tử nhân rộng khắp nơi

Tên của thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải được biết đến vào cuối năm 2003. Khi đó, Nhạc viện TP HCM đã trang trọng tổ chức buổi lễ báo cáo tốt nghiệp cao học sư phạm âm nhạc dân tộc (trình tấu và bảo vệ luận văn) cho 2 tân thạc sĩ và 1 trong 2 người đó là nhạc sĩ Huỳnh Khải, Trưởng Ban Văn nghệ xã Mỹ An, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An.

Nhạc sĩ Kiều Tấn, Trưởng Ban Văn nghệ Đài Truyền hình TP HCM, nhận xét: “Công trình nghiên cứu của Huỳnh Khải giúp cho người học đờn kìm (ở 3 phong cách: tài tử, sân khấu cải lương, đờn tác phẩm mới) có những trải nghiệm đáng quý. Luận văn của anh đã được đánh giá xuất sắc và cho đến nay được xem là kim chỉ nam cho những sinh viên đam mê ĐCTT muốn tham khảo và hoàn thiện các ngón đờn”.

Thạc sĩ Huỳnh Khải và CLB sân khấu Lạc Long Quân.

Thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải sinh năm 1957. Ngay từ lúc nhỏ ông đã say mê nhìn cha - một nghệ nhân ĐCTT - diễn tấu giao duyên sau mùa gặt. Cũng như NSƯT Ba Tu, Huỳnh Khải mê đờn kìm và xem nó là “bảo bối” của mình. “Lúc nhỏ, khi cha treo cây đàn lên vách để đi ra đồng thì tôi lấy xuống rồi tập đờn những bài bản tài tử đã học. Thấy tôi có năng khiếu, cha đã đem hết “ngón nghề” của mình truyền lại, lúc đó tôi mới 9 tuổi. Ở nhà, tôi học đờn kìm với cha, ra ngoài chơi với bạn thì học guitar phím lõm, khi đã đủ “bản lĩnh” thì kéo nhau đi giao lưu ĐCTT trong xóm” - thạc sĩ,  nhạc sĩ Huỳnh Khải kể.

Sau năm 1975, học hết lớp 12 nhưng do điều kiện khó khăn nên ông không thi vào đại học mà ở lại quê nhà làm Trưởng Ban Văn nghệ xã Mỹ An. Khi đó, ông vừa sáng tác kịch bản cải lương vừa tham gia đờn guitar phím lõm cho gánh hát xã. Cho đến ngày nay, những bạn bè nối khố khi nhắc đến Huỳnh Khải đều biểu lộ niềm thán phục. Soạn giả Kiên Giang cho biết: “Ở Long An, bà con nông dân hay nhắc đến 2 ngôi sao mà họ ngưỡng mộ: ca có NSƯT Mỹ Châu, đờn có thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải”.

Thạc sĩ Huỳnh Khải, nhạc sĩ Kiều Tấn và bà Thùy Linh - bộ ba làm nên chương trình Giọt nắng phù sa của HTV.

Âm thầm rèn giũa nhân tài

Ý tưởng xây dựng luận văn “Phương pháp sư phạm đờn kìm trong âm nhạc tài tử, sân khấu cải lương và sáng tác mới cho đờn kìm” xuất phát từ những tháng ngày nhạc sĩ Huỳnh Khải gắn bó với ĐCTT. Ông tâm sự: “Khi đờn cho sàn diễn cải lương chuyên nghiệp, tôi sử dụng cây guitar phím lõm. Tuy nhiên, do hồi nhỏ đã quá quen thuộc với đờn kìm nên lúc vào Nhạc viện TP HCM, tôi đã chọn nó làm nhạc cụ chính để học (trung cấp). Lên bậc đại học, phải chọn học 2 nhạc cụ (chính và phụ) nên tôi chọn đờn kìm (chính) và đờn tranh (phụ). Xưa nay, các nghệ nhân, nghệ sĩ âm nhạc dân tộc khi dạy đờn cho học trò chỉ có một phương pháp là “cầm tay, dạy ngón”. Phương pháp này có ưu điểm là học nhanh, đạt hiệu quả cao. Nhưng nhược điểm là trò không thể tự học mà phải cận kề bên thầy. Vì vậy, tôi đã bỏ ra gần 10 năm để xây dựng luận văn của mình nhằm nâng chất lượng giảng dạy lên một vị thế có hệ thống lý luận, ra khỏi thói quen chỉ tay thủ công”.

Theo NSND - soạn giả Viễn Châu, vì đờn kìm là một nhạc cụ rất ít tài liệu nên thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải phải đến các nghệ nhân để tìm hiểu, tham khảo, thu thập tài liệu. Đặc biệt, với sự dạy dỗ trực tiếp của cố NSƯT Võ Văn Khuê và sự cố vấn của các nhạc sĩ: cố NSƯT Vũy Chỗ, NSƯT Ba Tu..., ông đã từng bước hoàn thành công trình nghiên cứu của mình. “Nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ vừa được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trong quá trình bảo vệ không gian của môn nghệ thuật này, rất cần đến vai trò và sự đóng góp của Huỳnh Khải” - NSND - soạn giả Viễn Châu nói.

Thạc sĩ Huỳnh Khải và các thí sinh, nghệ sĩ tham dự chương trình Giọt nắng phù sa tối 13-2 tại Nhà hát Truyền hình HTV.

Đạo diễn Hữu Luân, Giám đốc Trung tâm Tổ chức biểu diễn và Điện ảnh TP HCM, cho biết cách dàn dựng và đưa ĐCTT đến gần hơn với công chúng thì chỉ có thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải mới làm hiệu quả vì ông yêu nghề và huấn luyện học trò rất tận tình. Nhiều năm qua, lớp dạy đờn của thạc sĩ - nhạc sĩ Huỳnh Khải ở Trung tâm Văn hóa quận 10 đã âm thầm rèn giũa rất nhiều tài năng trẻ cho ĐCTT. “Công lao của ông rất lớn khi cùng với nhạc sĩ Kiều Tấn thực hiện các chương trình giới thiệu bài bản cải lương, ĐCTT trên sóng HTV và hằng tháng với chương trình Giọt nắng phù sa, đưa môn nghệ thuật này đến gần hơn với khán giả trẻ”.

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 13-2