Ngày nay, đờn ca tài tử không chỉ là sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của miền sông nước miền Tây Nam Bộ mà nó đã lan tỏa ra nhiều tỉnh, thành trên cả nước.
Sức sống mãnh liệt
Theo thống kê, trên địa bàn TP HCM hiện có 118 CLB đờn ca tài tử thường xuyên sinh hoạt với hơn 2.000 thành viên. Củ Chi là huyện có phong trào đờn ca tài tử phát triển mạnh so với các địa phương khác ở TP HCM. Theo ông Nguyễn Văn Thâm, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa huyện Củ Chi, hiện nay, ở hầu hết các xã đều có CLB đờn ca tài tử. Những CLB này được duy trì cách đây khá lâu, sinh hoạt 2 lần/tháng. “Những năm gần đây, các CLB này được mở rộng và sinh hoạt thường xuyên hơn, thu hút nhiều người tham gia. Chúng tôi không chỉ duy trì hoạt động giao lưu, biểu diễn mà còn mời những người có tay nghề về dạy cho hội viên CLB các bản mới” - ông Thâm nói. Là một quận nội thành nhưng CLB Đờn ca tài tử Bình Thạnh cũng thu hút khoảng 30 thành viên ở hầu hết các lứa tuổi, có cả những em học sinh THCS, THPT. Mỗi tháng, CLB này giao lưu biểu diễn đều đặn 4 lần. “Những buổi sinh hoạt này rất hay nên em tham gia, bản thân cũng yêu thích đờn ca tài tử” - một thành viên nhỏ tuổi cho biết.
Liên hoan Đờn ca tài tử các xã xây dựng nông thôn mới TP HCM năm 2013 được tổ chức tại huyện Củ Chi hồi tháng 8 vừa qua đã cho thấy phần nào sức sống của đờn ca tài tử. Lần đầu tiên tổ chức nhưng đã có đến 56 CLB đờn ca tài tử các xã xây dựng nông thôn mới trên địa bàn 5 huyện: Củ Chi, Bình Chánh, Hóc Môn, Nhà Bè và Cần Giờ tham gia. Ông Nguyễn Văn Thâm đánh giá: “Thành công ngoài mong đợi của liên hoan khẳng định sức sống của đờn ca tài tử ở địa bàn nông thôn và có tác động tích cực đến đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân các xã xây dựng nông thôn mới”.
Mất dần khoảng cách
Soạn giả Ngô Hồng Khanh đã đặt ra nhiều vấn đề đáng lo ngại hiện nay trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát triển đờn ca tài tử. “Chúng ta có nhiều giọng ca hay nhưng chỉ hát đi hát lại vài bài bản quen thuộc, khiến những cuộc thi trở nên nhàm chán”. Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Văn Thâm cho rằng hiện nay, những người chơi chỉ hát lại vài ba bản cũ, không có lời mới, thậm chí còn hát sai, không đúng nhịp. “Sở dĩ có tình trạng trên là do thiếu lực lượng những người dạy bài bản. Dù sinh hoạt đều đặn nhưng không ít CLB chỉ dừng ở mức độ hát cho nhau nghe để thỏa niềm đam mê. Hát trúng có, hay có nhưng để tìm ra người hội đủ 2 điều trên là rất khó” - ông Thâm nhận định.
Thiếu hụt các tay đờn cũng là một trong những vấn đề nan giải hiện nay. Ngoại trừ CLB của Cung Văn hóa Lao động có được những tay đờn trẻ vốn là sinh viên Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh tham gia, các CLB khác thì hầu hết các tay đờn đều đã lớn tuổi.
Lúc sinh thời, nghệ nhân dân gian Bạch Huệ từng cho rằng việc đưa đờn ca tài tử thành di sản phi vật thể của nhân loại để mọi người quan tâm hơn và có phương hướng bảo vệ là rất tốt. Tuy nhiên, cần lựa chọn kỹ đâu mới là đúng gốc tài tử. Hiện nay, các CLB đờn ca tài tử rất nhiều nhưng chỉ toàn chơi bài bản cải lương, nghệ nhân thì có mấy ai thuộc được 20 bài tổ, phong cách chơi cũng đã không còn giữ được đúng chất tài tử nữa.
Hụt hẫng truyền nhân
Có mặt tại một buổi sinh hoạt định kỳ của CLB Đờn ca tài tử huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu, nhìn những nghệ nhân đã qua thời thanh sắc, tôi buột miệng hỏi: “Mười hay 20 năm nữa, ai sẽ thay thế họ để giữ lửa cho phong trào đờn ca tài tử nơi này?”. Một thoáng trầm tư, nghệ nhân Dương Minh Khương chia sẻ: “Đó cũng là điều trăn trở của chúng tôi bởi trong số 20 thành viên của CLB, người trẻ nhất cũng đã xấp xỉ tứ tuần, có người đã quá tuổi 60. Ở các CLB cấp xã cũng có người trẻ nhưng hầu hết là nghệ nhân ca, rất hiếm người chơi đờn”. Theo các nghệ nhân đờn ca tài tử ở huyện Phước Long, không hẳn giới trẻ bây giờ quay lưng với âm nhạc truyền thống này bởi cái hồn của đờn ca tài tử vốn mang đậm bản sắc quê hương đã ăn sâu vào máu của họ. Tuy nhiên, con đường đến với nghệ thuật đờn ca tài tử cũng khá gian truân. “Đờn ca tài tử không phải là nghề để kiếm tiền nuôi sống bản thân và gia đình nên rất khó thu hút giới trẻ, ngoại trừ con em nhà nòi” - nghệ nhân Năm Xinh nói.
Nghệ nhân Dương Minh Khương cho rằng tuy có chút lo âu về thực trạng nghệ nhân trẻ xuất hiện ngày càng thưa vắng song ông vẫn có niềm tin đờn ca tài tử vốn dĩ xuất phát từ dân gian thì chắc chắn sẽ sống mãi trong dân gian. “Không phải vì thế mà chúng ta chỉ đứng nhìn, không có hành động gì. Ngoài việc khuyến khích các CLB đờn ca tài tử trong quần chúng cố gắng phát huy, chúng tôi cũng đang soạn giáo án để truyền dạy cho cán bộ, công chức trong huyện; đồng thời có kế hoạch tổ chức nhiều cuộc thi để thu hút người dân tham gia phong trào. Khi đó, hy vọng sẽ tìm được thế hệ kế thừa xứng đáng” - ông Khương tự tin.
Bán nghệ mưu sinh
Theo nghệ nhân Năm Xinh, vì cuộc sống, ngày nay không ít nghệ nhân đờn ca tài tử phải bán nghệ để mưu sinh. “Việc dùng chính khả năng đờn hát của mình để kiếm tiền thì không có gì gọi là xấu. Tuy nhiên, khi phục vụ trong các nhà hàng, quán nhậu, những bản tài tử dần bị quên lãng theo thời gian và biến nghệ nhân thành những “thợ đờn” vô hồn, vô cảm. Đáng buồn hơn, người ca và người đờn tự do còn tô điểm, thêm thắt, phóng túng nhằm phục vụ những cuộc giao lưu vì dục vọng, làm mất đi bản sắc tuyệt kỹ vốn có của loại hình nghệ thuật này” - nghệ nhân Năm Xinh xót xa.
và quét mã QR
Bình luận (0)