Tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung: Đến với bạn đọc VN

Khi chưa có tác phẩm Kim Dung, bạn đọc miền Nam khoảng những năm 1960 về trước từng đọc các tác phẩm mà nhiều nhà xuất bản (NXB) ở Sài Gòn gọi là “võ hiệp kỳ tình Trung Hoa”. Chúng được giới thiệu là dịch từ văn chương Trung Quốc nhưng tác giả nguyên bản không thấy nêu rõ. Cốt truyện đơn giản, mỗi cuốn chỉ dài khoảng 400 trang in, thường kết thúc theo mô thức chính nghĩa thắng gian tà, kẻ làm ác bị trừng phạt. Chừng mực nào đó, chủ đề này bị xem là đơn điệu.

“Phi Kim Dung, bất khả mại báo”

Năm 1963, một NXB ở Sài Gòn cho in 2 tập Độc bá quần hùng của dịch giả Tam Khôi, đề nguyên tác của Kim Dung. Độc bá quần hùng chính là đoản thiên Bạch mã khiếu tây phong. Cũng năm này, Tam Khôi dịch bộ Phi hồ ngoại truyện lấy tựa Việt Tiểu anh hùng Hồ Phỉ, rồi qua năm 1964 dịch bộ Tuyết sơn phi hồ lấy tựa Việt Lãnh nguyệt bảo đao.

Tác phẩm võ hiệp Kim Dung chính thức có mặt trong văn hóa đọc tiểu thuyết của người Sài Gòn từ năm 1963. Sau đó, chúng được các tiệm cho thuê sách mua về để độc giả thuê đọc.

Năm 1964, NXB Đường Sáng ở Sài Gòn cho in bộ Cô gái đồ long (tức Ỷ thiên đồ long ký) của Kim Dung, bản dịch của 2 ông Từ Khánh Phụng - Từ Khánh Vân. Bộ sách gồm 14 quyển, mỗi quyển khoảng 400 trang. Văn chương của 2 dịch giả này rất trong sáng, tác phẩm lại có những tình huống đột biến lạ lùng khiến nhiều trí thức, sinh viên, học sinh say mê đọc và bàn tán.

Người ta ngồi vào bàn cà phê là nói chuyện… Cô gái đồ long. Bọn trẻ con chẳng biết gì nhưng cũng ê a hát bài đồng dao: Có cô gái đồ long lắc bầu cua/ Lắc một cái ra 2 con gà mái. Nhiều thầy dạy trung học của chúng tôi cũng ảnh hưởng nặng nề Cô gái đồ long, hay mắng học trò: “Trả lời không được, thầy chưởng cho một phát bây giờ”!

Năm 1965, Sài Gòn xuất hiện một dịch giả cự phách, lấy bút danh Hàn Giang Nhạn và Thứ Lang. Ông tên thật là Bùi Xuân Trang, SN 1909 tại Thái Bình, là giáo sư trung học Trần Lục, giỏi Hán văn, chuyên dịch sách cho Nha Tu thư Bộ Giáo dục (cũ). Ông mua tờ Minh báo Hồng Kông và dịch feuilleton (truyện đăng báo nhiều kỳ) bộ Tiếu ngạo giang hồ cho các nhật báo ở Sài Gòn. Sài Gòn lúc ấy có khoảng 40 tờ nhật báo thì 12 tờ đã mua bản dịch của Hàn Giang Nhạn.

Có thể nói, nhật báo ở Sài Gòn thời ấy sống được là nhờ tiểu thuyết Kim Dung và dịch giả Hàn Giang Nhạn. Tháng 9, tháng 10 trời bão, máy bay Hồng Kông không qua được nên không có… Tiếu ngạo giang hồ. Báo phải cáo lỗi, tạm gác một kỳ Tiếu ngạo giang hồ. Tờ báo đăng cáo lỗi ấy đành phải chịu ế, bởi người ta chỉ say mê đọc Tiếu ngạo giang hồ - cái đó kêu bằng “Phi Kim Dung, bất khả mại báo”!

Kim Dung feuilleton - Kim Dung văn học

Năm 1967-1968, Hàn Giang Nhạn dịch feuilleton Lộc đỉnh ký cho các báo. Dịch đến đâu, Hàn Giang Nhạn bán tác quyền cho 2 NXB Tân Thế Kỷ và Đường Sáng đến đó. Các NXB cứ vậy mà in ra sách.

Sau này, khi dịch lại Tiếu ngạo giang hồ, tôi so sánh với các bản dịch cũ của Hàn Giang Nhạn. Thì ra, Kim Dung viết quá nhanh để kịp đăng báo nên có nhiều tình huống rất sơ hở, bản dịch Việt ngữ theo đó cũng đầy sạn. Tuy vậy, bạn đọc vẫn rất say mê tiểu thuyết Kim Dung, dù mới chỉ là một Kim Dung feuilleton trên báo.

Sau khi đất nước thống nhất, phong trào bài trừ văn hóa độc hại đồi trụy cũng đồng thời bài trừ luôn các tác phẩm Kim Dung. Khoảng năm 1987, một NXB ở miền Trung lén cho in lại Tiếu ngạo giang hồ và Lộc đỉnh ký với kỹ thuật in lụa, cắt xén nội dung tùy tiện nên người đọc chẳng hiểu gì.

Năm 1994, tôi viết bài đầu tiên Phong cách xây dựng nhân vật của Kim Dung đăng trên số Xuân Kiến thức Ngày nay, được bạn đọc tán thưởng. Từ đó, tôi an tâm viết một loạt bài nghiên cứu tác phẩm Kim Dung đăng trên các báo. Năm 1997, NXB Trẻ cho in lại loạt bài này, thành bộ Kim Dung giữa đời tôi, gồm 6 tập.

Năm 1999, Công ty Văn hóa Phương Nam liên kết với NXB Văn học định cho dịch và in lại toàn bộ tác phẩm Kim Dung. Đại diện công ty và NXB đã sang Hồng Kông gặp Kim Dung và được ông đồng ý ký hợp đồng chuyển nhượng tác quyền tất cả các bộ sách của mình để dịch ra tiếng Việt.

Tôi đang làm báo, chỉ dám nhận lời của Phương Nam dịch lại bộ Tiếu ngạo giang hồ. Những dịch giả khác như Cao Tự Thanh, Đông Hải… được mời dịch các tác phẩm khác. Vậy là tác phẩm Kim Dung chính thức trở lại với bạn đọc Việt Nam. Bấy giờ thì bạn đọc đang thực sự có một Kim Dung văn học.