Tôn vinh di sản Việt Nam

Làng cổ Đường Lâm mang tất cả những đặc trưng tiêu biểu của làng quê Việt Nam khu vực đồng bằng Bắc Bộ - châu thổ sông Hồng.

Độc đáo làng cổ

Cổng làng Mông Phụ không giống các cổng làng khác ở Bắc Bộ mà là một ngôi nhà hai mái dốc nằm trên đường vào làng theo kiểu “thượng gia hạ môn” (trên là nhà dưới là cổng). Được xây từ năm 1553 nhưng dường như sự khắc nghiệt của thời gian không thể bào mòn những bức tường được xây bằng đá ong, cát trộn vôi với mật. Trước cổng là cây đa, tương truyền hơn 400 năm tuổi. Phần mộc chọn trong nhóm tứ thiết với đinh, lim, sến, táu. Bốn cột cái choãi chân trên những phiến đá xanh Đông Triều tròn vành vạnh. Những chiếc hoành tròn gác trên hai vì tạo nên hai mái cân kiểu nhà tiền tế. Phần nề tường xây đá ong trần chít mạch, không “đao, đấu, diềm, mái”. Nguyên cổng làng có 4 cánh, đến năm 1951 được tu tạo thành 2 cánh.

Từ cổng làng Mông Phụ đi thêm vài trăm mét về phía làng là một ngôi nhà nhỏ, gọi là chùa Ón, được xây dựng giữa một cánh đồng theo kiểu chữ Nhị (=) chuôi vồ, phía trước là 3 gian nhà tiền tế, hai gian bên cạnh có bệ ngồi, trên tường hậu có xây bệ thờ. Gọi là chùa nhưng không thờ Phật cũng không có sư. Vào ngày 3-3 âm lịch hằng năm, tại khoảng sân trước chùa, dân làng mở sới vật để trai tráng trong vùng thi tài.

Được mệnh danh là vị sứ thần “Bất nhục quân mệnh” (không để nhục mệnh vua) vì đã đối đáp thẳng thắn trước triều đình Trung Quốc, Thám hoa Giang Văn Minh bị vua nhà Minh là Minh Tư Tông hành hình vào năm 1638, thọ 65 tuổi. Thi hài ông được đưa về an táng tại thôn Mông Phụ. Nhà thờ ông cũng được đặt ở đây có diện tích 400 m2, dựng theo hình chữ Nhị, quay hướng Đông, kiến trúc họa tiết trang trí mang phong cách đời Nguyễn. Trong nhà thờ còn lưu giữ một số di vật quý như câu đối, bia đá, lư hương, đỉnh đồng.

Đường Lâm có 956 căn nhà truyền thống. Căn lâu đời nhất đã hơn 400 năm. Làm nên linh hồn nhà cổ Đường Lâm là những bức tường và cổng đá ong, lối đi lát gạch nghiêng, bậu cửa cao và gian thờ tổ tiên. Nhà quan lại thường mỗi ngôi là một đồ gia bảo, là lịch sử, văn hóa và cũng là nơi thờ tự thiêng liêng của dòng họ. Điểm đặc biệt nữa là các ngôi nhà đều có kiểu nội tự - ngoại khách, sân nhà thấp hơn mặt đường; vào những ngày mưa, nước từ ngoài dồn vào trong sân (tụ thủy sinh tài) rồi mới chảy thoát ra đường cống.

Sáng tỏ thêm những bí ẩn

Khi trao giải danh dự cho dự án khôi phục hầm trú ẩn ở khách sạn Sofitel Legend Metropole, UNESCO đánh giá dự án góp phần làm sáng tỏ thêm những bí ẩn trong lịch sử phong phú của khách sạn. Qua đó, chứng minh đây là một trong những tòa nhà di sản đáng chú ý nhất tại TP Hà Nội. Được bảo tồn gần như nguyên trạng với cách thức bảo tồn linh hoạt, dự án cung cấp một góc nhìn đặc biệt của một chương quan trọng trong lịch sử của thủ đô.

Rộng 40 m2, hầm trú ẩn ở khách sạn Metropole bị bỏ quên cho đến tận năm 2011 mới được phát hiện. Tháng 5-1968, nhà báo đồng thời là hoa hậu quốc tế  người Philippines Gemma Cruz Araneta mô tả căn hầm như sau: “Nơi trú ẩn của khách sạn là căn phòng bê-tông dài và hẹp, nơi mà tôi tưởng tượng có thể dựng thành một vũ trường sành điệu. Căn phòng có những chiếc ghế gỗ màu xanh lá cây xếp cạnh nhau. Mặc dù không có điện, tôi vẫn nhìn thấy một chiếc quạt máy. Thật tình, người Việt Nam là những vị chủ nhà ân cần và chu đáo”.

Cùng với Gemma Cruz, nhiều vị khách quốc tế nổi tiếng cũng đã từng trú ẩn tại căn hầm này như diễn viên điện ảnh người Mỹ Jane Fonda. Bà đã vài lần xuống hầm tránh bom khi 2 lần đến thăm Việt Nam vào năm 1971 và 1972. Ca sĩ nhạc đồng quê người Mỹ Joan Baez cũng lưu trú tại khách sạn trong một thời gian dài và có lần, khi máy bay ném bom, Joan Baez mang theo đàn và hát dưới hầm cho mọi người nghe.