Tòng Sơn 55 năm, 10 tấn chuối

Sau một trận càn vào năm 1945 của giặc Pháp ở tỉnh Vĩnh Long, người dân lánh nạn quay về dọn dẹp nhà cửa, tìm lại người thân bị thất lạc. Lúc ấy có một cậu bé chừng 14 - 15 tuổi cũng chạy lăng xăng giúp người lớn dọn dẹp lại đống đổ nát và dựng lại nhà. Trong lúc dọn dẹp, Tòng - tên cậu bé - đã nhặt được một vật bằng kim loại lấp lánh có hình chữ nhật, phía trên vật ấy có hàng chục chiếc lỗ nho nhỏ và có khắc chữ harmonica. Cầm đi hỏi người lớn mới biết đó là chiếc kèn, cậu đưa lên miệng thổi thử và nghe phát ra một âm thanh kỳ lạ. Càng thổi Tòng càng say mê với những âm thanh được phát ra từ chiếc kèn ấy, và những âm thanh định mệnh ấy đã gắn chặt Tòng với chiếc kèn harmonica cho đến nay đã gần 55 năm.

Tiếng kèn hấp dẫn, quyến rũ

Với chiếc kèn “trời cho” này, hằng ngày cậu bé Tòng vẫn đem ra say sưa thổi, cậu đã mày mò tập mấy bài hát mà cậu đã nghe lóm được ở đâu đó như: Tiếng gọi thanh niên, Nước non ngàn dặm, Lên đàng... Càng thổi cậu càng thích, càng say mê và đi đâu cũng mang theo trong túi quần.

Khi rời bỏ đất Vĩnh Long để lên Sài Gòn học, Tòng vẫn mang theo cây kèn ấy. Sau giờ học Tòng vẫn mang kèn ra mày mò thổi, tìm những người bạn biết chơi kèn để học hỏi thêm. Đến năm 20 tuổi, Tòng bắt đầu chơi kèn khá hay và được nhiều người mến mộ, cũng vào thời điểm ấy, ở đài Pháp Á (Radio France Asia) có mở cuộc thi tuyển lựa tài tử. Bạn bè thúc giục và bản thân Tòng cũng muốn thử thời vận. Lấy tên cha là Sơn và tên mình là Tòng ghép lại thành Tòng Sơn để đăng ký dự thi. Không ngờ mỗi lần thi là mỗi lần lãnh giải, đi đâu người ta cũng biết. Thế là các quán bar, phòng trà, đại nhạc hội thường xuyên mời nghệ danh Tòng Sơn biểu diễn.

Ai đã từng nghe qua tiếng kèn harmonica của Tòng Sơn cũng đều cảm thấy hấp dẫn và quyến rũ một cách lạ thường. Âm thanh từ chiếc kèn do Tòng Sơn thổi ra mang âm hưởng vừa trầm buồn nhưng lạc quan yêu đời, lãng mạn nhưng sôi động nhí nhảnh. Đặc biệt là những lúc Tòng Sơn song tấu harmonica với nghệ sĩ saxophone Huỳnh Hoa, họ rất “ăn sam”’ với nhau. Và đây cũng là một cặp song tấu khẩu cầm thành công nhất và độc nhất vô nhị của Việt Nam đã gắn bó với nhau trên 20 năm qua.

Vừa thổi kèn vừa ăn chuối, uống bia

Càng đam mê chiếc kèn harmonica bao nhiêu, Tòng Sơn lại càng nghĩ ra nhiều sáng tạo để sử dụng thành công nhất cho chiếc kèn bấy nhiêu. Ông tập vừa thổi kèn vừa ăn chuối hoặc uống bia. Với Tòng Sơn, khi cầm chiếc kèn harmonica trên tay thì ở mọi góc độ nào cây kèn ấy cũng có thể phát ra được âm thanh, kèn có thể lướt nhẹ trên môi, đưa ngang qua lại, đưa dọc lên xuống. Thậm chí có khi một chiếc kèn nằm gọn trong miệng và cùng lúc một chiếc khác được kẹp giữa môi và mũi, không cần có sự điều khiển của bàn tay, anh cũng có thể biểu diễn hoàn thành một tác phẩm âm nhạc.

Đối với Tòng Sơn, 55 năm gắn với khẩu cầm có rất nhiều chuyện buồn vui. Nhưng với ông, một kỷ niệm vừa buồn vừa vui mà ông đáng nhớ nhất là trong lần đi lưu diễn ở miền Trung. Lúc cùng ban nhạc đệm cho tiết mục vừa thổi kèn vừa ăn chuối, vừa uống bia ông được khán giả vỗ tay nồng nhiệt. Sáng hôm sau, ra ngồi ở quán cà phê nghe một vị khán giả đêm qua xem ông biểu diễn, ngồi gần đó chửi thề và nói: “Nó lừa bọn mình đấy, làm gì có chuyện vừa thổi mà vừa ăn, hay uống được. Tiếng kèn ấy là do cây đàn của dàn nhạc phát ra còn nó thì chỉ việc ăn, với uống mà thôi”. Thế là tối hôm đó, cũng với màn trình diễn ấy, Tòng Sơn đề nghị ban nhạc khỏi đệm nữa mà chỉ để mình ông độc tấu tiết mục ấy. Màn trình diễn vừa dứt cùng với tràng vỗ tay của khán giả, vị khán giả mà sáng nay ông đã gặp ở quán cà phê bước lên sân khấu ôm chầm lấy Tòng Sơn và nói: “Tôi xin lỗi ông, tôi đã hiểu lầm tài năng của ông. Ông chính là nghệ sĩ của chúng tôi”.

Yêu nghề, sống giản dị

Tại căn gác nhỏ trong một con hẻm bên hông chợ Trần Hữu Trang, phường 10, quận Phú Nhuận TPHCM, Tòng Sơn sống thật giản dị cùng với cô cháu gái kêu bằng cậu. Bên ngoài là cảnh ồn ào của chợ búa, nhưng bên trong lúc nào cũng tràn ngập âm thanh của chiếc kèn harmonica, ông cho xem hàng chục chiếc kèn harmonica mà ông đã sưu tầm được qua các chuyến lưu diễn ở Lào, Thái lan, Campuchia, Nhật... trong đó đặc biệt nhất có cây kèn mà ông gọi là “chúa trùm” của harmonica. Với cây kèn này, hằng đêm Tòng Sơn vẫn sử dụng để biểu diễn cùng với việc vừa thổi bằng lỗ mũi để ăn hết 1 trái chuối, hay uống hết 1 ly bia. Nếu tính 55 năm ròng liên tục biểu diễn như thế đến giờ, Tòng Sơn tiêu thụ gần 10 tấn chuối và trên 30.000 lít bia.

Và cũng trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 11-2000 của Tổng thống Hoa Kỳ William J. Clinton, Tòng Sơn đã hân hạnh được mời biểu diễn khi vị tổng thống này đến thăm cảng Container Quốc tế Việt Nam. Trong tháng 9-2005, VTV3 Đài Truyền hình Việt Nam đã mời ông tham gia Chuyện lạ Việt Nam và đã ghi tên Tòng Sơn vào Guinness Vietnam. Mới đây, ông thật hạnh phúc khi vừa thực hiện xong album hòa tấu harmonica với chủ đề Những tình khúc khó quên do Công ty Phương Nam phát hành.