Lối ra nào cho nghệ thuật công cộng?

Tìm lối ra cho nghệ thuật công cộng là mục đích của buổi tọa đàm "Nghệ thuật công cộng từ A đến Z", do Trung tâm Nghệ thuật đương đại The Factory tổ chức, diễn ra chiều 19-8 tại TP HCM. Lần đầu tiên tại Việt Nam các khái niệm "kiến trúc hạnh phúc", "ngạc nhiên bền vững"… được đưa ra bàn thảo gợi lên những ước mơ và khao khát sáng tạo nghệ thuật đặt trong không gian công cộng như ở TP HCM.

Tác phẩm thừa, nơi đặt thiếu

"Người Việt chúng ta không hề thiếu các tác phẩm nghệ thuật phù hợp, thậm chí sau nhiều lần tổ chức các trại sáng tác điêu khắc, lần nào cũng "tồn đọng" hàng trăm tác phẩm được chắt lọc từ sáng tạo của các nghệ sĩ và đã đoạt giải thưởng, xong lại bị "xếp kho", chất đống lên hoặc đổ nát dần dưới nắng mưa, không hề được sắp đặt, trưng bày cho đúng nơi, đúng chỗ, đúng tầm, đạt hiệu quả về thẩm mỹ và mang lại lợi ích cho cộng đồng" - nhà điêu khắc Phan Gia Hương nói.

Tác phẩm "Thuyền nhà thuyền" của Ly Hoàng Ly trong khuôn viên Công ty TNHH Một thành viên Cơ khí Chu Lai-Trường Hải (Quảng Nam) Ảnh: Nguyễn Huỳnh Mạnh Khải

"Nghệ sĩ rất trăn trở với sáng tạo, yêu nghề thì vẫn phải làm nghề nhưng nhiều người bắt buộc phải sáng tạo những thứ không đúng với tâm nguyện" - nhà điêu khắc Phạm Đình Chiến cho hay.

Theo bà Hương: "Nhu cầu của công chúng rất cần nhưng cứ mỗi lần bàn đến chuyện nghệ thuật công cộng lại "đụng chạm" với cơ quan quản lý đô thị, quản lý công viên cây xanh… nên vấn đề vẫn ách tắc. Chúng ta chưa hề có bất cứ quy hoạch đô thị nào chuẩn bị sẵn không gian cho tác phẩm nghệ thuật công cộng. Hàng trăm tác phẩm điêu khắc nằm dưới nắng mưa bên quận 9, số tác phẩm trong Công viên Tao Đàn cũng bị trả lời là không trưng bày được vì công viên còn để tổ chức hội chợ" .

Mong một lối ra

Nhu cầu nghệ thuật công cộng rõ ràng là quá lớn, không chỉ đối với TP HCM mà còn ở các đô thị Việt Nam nhưng các nghệ sĩ chỉ biết loay hoay trong sáng tạo của mình và hầu như không có lối ra. "Tác phẩm điêu khắc thường rất lớn về kích cỡ, nặng về trọng lượng nên nếu không sử dụng với mục đích công cộng thì sau khi dự thi hoặc trưng bày, triển lãm ít ngày, tác giả cũng chẳng biết làm thế nào với "đứa con tinh thần" quá khổ của mình. "Cuộn" của tôi sau khi đoạt giải và triển lãm một thời gian, tôi mang về nhà" - nhà điêu khắc Phạm Đình Tiến từng đoạt giải Vàng điêu khắc năm 2016 nói.

Ly Hoàng Ly chưa thể trả lời được rằng sau bao nhiêu vất vả để hoàn thành "Thuyền nhà thuyền", chị sẽ mang tác phẩm của mình đi đâu sau thời gian trưng bày trong triển lãm ở Trung tâm Nghệ thuật đương đại (quận 2).

"Tôi cứ thử hình dung tác phẩm "Thuyền nhà thuyền" của Ly Hoàng Ly nếu được đặt ở vị trí cuối đường phố đi bộ Nguyễn Huệ chẳng hạn. Chỗ đó nhìn ra sông Sài Gòn. Tác phẩm có tên "Thuyền nhà thuyền" rất phù hợp với ý nghĩa của thành phố khởi nguồn từ một thương cảng như Sài Gòn. Và công chúng cũng như du khách dạo bước tới phố đi bộ sẽ được tương tác với tác phẩm thì thật tuyệt vời. Hoặc các không gian đô thị khác như Phú Mỹ Hưng (quận 7), Sala (quận 2) chẳng hạn cũng rất phù hợp với vẻ đẹp hiện đại của tác phẩm" - bà Nguyễn Thế Thanh đưa ý kiến.

Trên cương vị Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Điêu khắc toàn quốc, phụ trách mảng điêu khắc phía Nam, bà Phan Gia Hương khẳng định: "Với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, không gian đô thị của TP HCM và Hà Nội đều đã trải dài ra qua nhiều quận huyện nhưng từ rất lâu rồi, không ai để ý rằng không gian công cộng của những khu vực trung tâm của hai thành phố này rất xấu. Tượng chỉ được đặt ở một vài vị trí, không phải tượng nào cũng phù hợp. Và tượng cũng chỉ là một trong số rất nhiều hình thức tác phẩm điêu khắc hiện đại. Rất cần có một bảo tàng lịch sử để lưu giữ các tác phẩm cũ và bắt buộc phải trình bày lại bộ mặt nghệ thuật công cộng của hai TP Hà Nội và TP HCM bằng các tác phẩm đương đại phù hợp với không gian hiện nay".