NSƯT Phi Vũ: Nghề xiếc bán mạng cho may rủi

Mới đây trong lễ vinh danh nghề xiếc được tổ chức tại Nhà hát TP, NSƯT Phi Vũ xúc động khi gặp lại những vị tiền bối là bậc thầy của ngành xiếc, từng gắn bó hàng chục năm với nghề, nay chân run, mắt mờ, được con cháu thế hệ diễn viên xiếc trẻ dìu lên sân khấu nhận kỷ niệm chương. "Nền tảng của lòng yêu nghề xiếc của tôi được truyền từ thế hệ này" - NSƯT Phi Vũ xúc động nói.

Xiếc cũng là "đạo"

NSƯT Phi Vũ theo nghề xiếc từ năm 15 tuổi. Ba mẹ vợ của ông là ông Nguyễn Văn Chín và bà Nguyễn Thị Lang từng là chủ gánh xiếc Độc Lập - gánh xiếc đầu tiên ở miền Nam - tiền thân của Đoàn xiếc Tuổi Trẻ và là Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam ngày nay. Hiện nay, đại gia đình của ông vẫn gắn bó với ngành xiếc. Các thành viên đều thuộc ba thế hệ biểu diễn xiếc, ảo thuật đang gắn bó với Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam.

NSƯT Phi Vũ

Diễn viên xiếc thường xuyên đối mặt với tai nạn, khi biểu diễn ở độ cao

NSƯT Phi Vũ kể về những cú tai nạn kinh hoàng trong đời làm xiếc của mình. "Khi đó 16 tuổi, còn hăng nghề lắm. Tập đu bay trên dây lụa, bị té tưởng đâu gãy cổ. Đến năm 22 tuổi, tập thăng bằng trên dây, cũng té một lần nữa, sau đó cứ liên tục ho ra máu. May mà sống tới giờ này" - ông cười, nụ cười rất tự hào về ngành nghề mà ông đeo đuổi.

"Nhưng biết vì sao tôi vượt qua được tất cả những nỗi đau thể xác đó không? Là vì tôi nhìn những tấm gương đi trước của các cô, các chú, của những thành viên trong gia đình tôi, họ cũng đã đối diện với tử thần, sẵn sàng tử vì nghiệp, nhưng chưa bao giờ than van. Sứ mệnh của người diễn xiếc không chỉ vì cơm, áo, gạo, tiền, mà còn là vì nghĩa cử truyền đến khán giả sự lạc quan, sức mạnh chinh phục những khó khăn" - NSƯT Phi Vũ xúc động nói.

Ông từng bắt gặp một khán giả bị teo cơ ngồi xe lăn, cứ mua vé vào nhà bạt xiếc hồi đoàn xiếc của ông còn đóng tại Công viên 23-9. "Cô bé đi xem đều đặn, chúng tôi tặng vé thường trực vì thấy em tật nguyền. Nhưng em nhất định không nhận. Chỉ muốn mua bằng tiền của em. Tôi hỏi vì sao em thích xem xiếc? Đôi mắt ngấn lệ, em nói các cô chú đã truyền cho con sức mạnh, ý chí, nghị lực để con tiếp tục sống tốt, không mặc cảm. Đêm đó, tôi không ngủ được. Thì ra nghề của chúng tôi còn là "đạo". Nguồn đạo hạnh phi thường hướng con người vươn tới sự mạnh mẽ. Nên bản thân mình có thiệt thòi, có đau đớn chỉ là chuyện nhỏ".

Tai nạn rình rập, khó tránh

NSƯT Phi Vũ cho biết chỉ chưa đầy một tháng, làng xiếc quốc tế đã phải chứng kiến sự ra đi của hai nghệ sĩ xiếc vì những tai nạn vô cùng thương tâm. Đó là nghệ sĩ Anton Martynov (33 tuổi - người Nga), khi đang biểu diễn trên cao bị tuột tay rơi từ độ cao 6 mét xuống sàn sân khấu, bị tổn thương tủy sống, chấn thương nặng ở phần đầu... vĩnh biệt khán giả sau 3 tuần điều trị. Nghệ sĩ Yann Arnaud (38 tuổi - người Canada) - một nghệ sĩ xiếc đu dây của đoàn xiếc nổi tiếng thế giới Cirque du Soleil đã tử vì nghiệp sau cú ngã kinh hoàng trên sân khấu tại Mỹ khi đang biểu diễn tiết mục đu dây. "Hai cái chết của hai nghệ sĩ xiếc tài năng đã khiến không ít nghệ sĩ xiếc chúng tôi bàng hoàng. Đi lưu diễn nhiều nước, học hỏi kinh nghiệm và giao lưu với nhiều nghệ sĩ quốc tế, chúng tôi biết người làm nghề xiếc ở đâu cũng nghĩ ngợi nhiều về sự nguy hiểm vì đã trót mang nghiệp với xiếc" - NSƯT Phi Vũ bày tỏ.

Theo ông, ở Việt Nam dù chưa có tai nạn nào quá thương tâm nhưng chuyện tai nạn đối với các nghệ sĩ xiếc là chuyện thường ngày. Các thiết bị an toàn còn sơ sài, sân khấu chắp vá, nhà bạt xuống cấp, đệm lót sàn chưa thật êm… là nguy cơ tai nạn rình rập khó tránh. Còn nữa một nguyên nhân khách quan là khi đang diễn bị chuột rút hoặc những yếu tố ngoài tầm kiểm soát của diễn viên. Cú ngã của Quốc Cơ, Quốc Nghiệp khi diễn tiết mục "Sức mạnh đôi tay" tại Đài Loan vào năm 2009 là một ví dụ. Cú ngã khiến Quốc Nghiệp bị chấn thương nặng đốt sống cổ, ảnh hưởng đến tủy, rất có khả năng dẫn đến bị liệt hoàn toàn. Đến năm 2017, Quốc Nghiệp lại tiếp tục bị ngã thêm một lần nữa, chấn thương rất nặng ở vùng mặt. "Thế mà các em vẫn đến Anh quốc, mang về niềm tự hào lớn cho ngành xiếc Việt Nam nói chung, TP HCM nói riêng".

Tự hào đội ngũ xiếc trẻ

Mặc dù hiện nay ông không còn biểu diễn thường xuyên với vai trò ảo thuật và xiếc hề nhưng ông đã truyền nghề, đem kinh nghiệm trao gửi thế hệ diễn viên xiếc trẻ khi họ đầu quân vào hai đội "Bầu trời xanh" và "Mặt trời đỏ" của Nhà hát Phương Nam. "Tôi kỳ vọng thế hệ diễn viên trẻ của xiếc tại Việt Nam. Họ được đào tạo bài bản, có niềm tin và sức mạnh tinh thần được hun đúc từ những thế hệ đi trước. Thiết bị đạo cụ tập luyện, biểu diễn đã dần thoát khỏi sự sơ sài", ông nói. Ông cho biết Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam đã thành lập ban an toàn lao động thường xuyên, nhằm trang bị kịp thời đạo cụ tập luyện cho sinh viên. Đội ngũ chuyên viên kỹ thuật được đào tạo cho ngành xiếc là tín hiệu tốt cho nghề. "Chỉ còn chờ công trình nhà biểu diễn đa năng Phú Thọ được khởi công để thế hệ diễn viên xiếc, ảo thuật trẻ của TP HCM có cơ ngơi mới để phát triển nghề" - NSƯT Phi Vũ tâm sự.