Sách Tết - nét văn hóa xưa sống lại

Sách Tết vốn không phải là điều xa lạ đối với người Việt Nam xưa. Nhưng do nhiều lý do, sách Tết biến mất trong thời gian dài. Gần đây, sách Tết trở lại và được bạn đọc đón nhận.

Sự trở lại ấn tượng

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Hoài Nam, sách Tết xuất hiện từ sớm và "Sách xem Tết năm Mậu Thìn 1928" của Tân Dân Thư Quán được xem là cuốn sách Tết đầu tiên. Từ đó xen lẫn mùi pháo, mùi bánh chưng ngày Tết, còn có mùi của giấy mực của những trang sách chơi Tết, như một thú vui tinh thần tao nhã, đồng thời thể hiện sự trân trọng đối với văn chương chữ nghĩa của người xưa. Nhưng bẵng đi một thời gian, sách Tết qua đi thời thịnh rồi biến mất, cho đến cuốn sách Tết cuối cùng là "Sách Xuân" của NXB Xây Dựng ấn hành năm 1958.

Dù chỉ tồn tại trong 30 năm thời đó nhưng thị trường sách Tết từ Bắc chí Nam được nhiều nhà xuất bản tham gia khai thác. Sự vắng bóng quá lâu đó có lẽ khiến cho độc giả hôm nay phần nào cảm thấy xa lạ, thay vào đó là sự phát triển của những tờ báo Xuân.

Thị trường sách Tết trở nên sôi động hơn với nhiều chọn lựa hấp dẫn cho độc giả

Cuối năm 2018, sau hơn 90 năm kể từ cuốn sách Tết ra mắt đầu tiên, Công ty sách Đông A cho ra mắt "Sách Tết Kỷ Hợi 2019", tuyển chọn thơ văn nhạc họa của các văn nghệ sĩ khắp 3 miền đất nước, khôi phục lại một thể loại sách cứ ngỡ đã tuyệt tích từ lâu. Nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ độc giả, năm 2019, Đông A tiếp tục thực hiện "Sách Tết Canh Tý 2020", như một dự án thường niên với dòng sách Tết này.

Nhưng năm qua, không chỉ có Đông A "đơn thương độc mã" trong địa hạt sách Tết. Trong năm 2019, các đơn vị làm sách khác cũng đã rục rịch chuẩn bị để kịp cho ra đời các ấn phẩm sách Tết đúng dịp Xuân Canh Tý.

Điển hình là NXB Kim Đồng, năm nay có đến 3 đầu sách Tết: "Nhâm nhi Tết", "Kể chuyện Tết nguyên đán" và "Đúng là Tết". Hay như thương hiệu Sống của Alphabooks với "Tết đoàn viên"… góp phần cho thị trường sách Tết trở nên sôi động hơn với nhiều chọn lựa hấp dẫn cho độc giả.

Ngoài các đầu sách được kể trên, năm nay, các đơn vị làm sách như Thái Hà, Phương Nam cũng ra mắt nhiều đầu sách phù hợp với không khí ngày Tết, như "Tranh Tết - Nét tinh hoa truyền thống Việt" hay "Tùy bút - hồi ký - giai thoại trên báo Xuân Sài Gòn xưa"...

Phong vị mới

Điểm qua những cuốn sách Tết xuất bản trong mùa Tết năm nay có thể thấy sự đa dạng về nội dung như "Sách Tết" của Đông A có sự hòa điệu giữa văn thơ, nhạc họa. Là đơn vị tiên phong đưa dòng sách Tết trở lại, Đông A đã có kinh nghiệm cũng như nắm bắt được sở thích của độc giả. Bên cạnh những tên tuổi như Cao Huy Thuần, Phan Thị Vàng Anh, Hồ Anh Thái… còn là những tác giả mới triển vọng, hướng tới đại chúng hơn, chứ không khu biệt vùng miền.

Lấy chủ đề "đoàn viên", sách Tết của Sống muốn đi đến một cảm xúc phổ quát thông qua sự khác biệt trong từng cái Tết của mỗi vùng miền, qua từng thời điểm khác nhau, biến cái Tết riêng của từng cá nhân trở thành ký ức chung trong đời của nhiều người.

NXB Kim Đồng vốn nổi tiếng với các ấn bản sách thiếu nhi nên sách Tết của Kim Đồng cũng hướng đến đối tượng độc giả phần đông là thiếu nhi. Ba đầu sách của NXB Kim Đồng đều được trình bày bắt mắt, minh họa phù hợp với lứa độc giả nhỏ tuổi này. Như "Đúng là Tết" với tranh của Mai Ngô, thơ Bùi Phương Tâm, thông qua những lời thơ giản dị như đồng dao, giúp cho các bé hiểu thêm về các phong tục ngày Tết. Còn "Nhâm nhi Tết" giống tên gọi của mình, là sự thư thả thưởng thức những khoảnh khắc thanh nhàn ngày Tết, gặp lại các tác giả quen thuộc như Lý Lan, đọc lại một bài thơ Xuân của nữ sĩ Xuân Quỳnh. Trong khi "Kể chuyện Tết nguyên đán" với tranh Kim Duẩn, lời Trương Quý lại giúp các em có những kiến thức căn bản về Tết, các truyền thuyết, sự tích liên quan đến ngày Tết.

Điểm chung của các đầu sách Tết năm nay là bên cạnh nội dung được đầu tư tuyển lựa, còn ở khâu trình bày đẹp, đặc sắc, với những họa sĩ tên tuổi. Không chỉ sách để đọc mà còn là sách "chơi" phục vụ giới sưu tầm. "Tết đoàn viên" của Sống ngoài bán lẻ còn được mở bán như một phần trong bộ sản phẩm quà tặng Tết.

Thoạt trông, có thể thấy thị trường sách Tết năm nay đa dạng, các đơn vị sách đã chủ động tìm kiếm cho mình cách xây dựng tác phẩm để hướng đến nhiều đối tượng độc giả ở nhiều độ tuổi khác nhau. Hoài niệm, cảm thức về nguồn cội, gia đình trở thành phong vị chung của nhiều cuốn sách Tết, bên cạnh các bài khảo cứu về phong tục, lịch sử, văn hóa liên quan đến mùa Xuân hay chủ đề Tết.