Thương lượng mua lại ấn vàng "Hoàng đế chi bảo"

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) khẳng định sẽ nỗ lực phối hợp với Bộ Ngoại giao cùng một số bộ ngành, tổ chức, cá nhân để huy động mọi nguồn lực nhằm hồi hương ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" về nước trong thời gian sớm nhất.

Thương lượng trực tiếp

Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT-DL ngày 1-11 cho biết sau tất cả những nỗ lực đàm phán với hãng Millon, vào 7 giờ 30 phút ngày 31-10-2022 (giờ Paris), đại diện phía Việt Nam và hãng Millon đã thống nhất được thỏa thuận tạm hoãn đấu giá ấn vàng "Hoàng đế chi bảo". Tiếp đó, đến 10 giờ 10 phút ngày 31-10-2022, hãng Millon đã có thông cáo chính thức việc đưa ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" ra khỏi danh mục cổ vật đấu giá ngày 31-10-2022 của hãng. Việt Nam đã đạt được thỏa thuận với hãng Millon là được phép thương lượng mua trực tiếp trong vòng 10 ngày. Đây là thành công bước đầu trong lộ trình thực hiện các giải pháp nhằm hồi hương ấn vàng "Hoàng đế chi bảo".

Ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” và bát vàng thời vua Khải Định .Ảnh: HÃNG MILLON

Trên thực tế, Việt Nam đã nhận một số cổ vật có nguồn gốc Việt Nam hồi hương về nước theo ba hình thức. Đó là cá nhân, tổ chức vận động quyên góp, mua cổ vật và hiến tặng về nước (chuông chùa Ngũ Hộ được đưa từ Tokyo, Nhật Bản về Bắc Ninh năm 1978). Cá nhân, tổ chức đấu giá từ nước ngoài và hiến tặng về nước (như xe kéo của Hoàng Thái hậu Từ Minh được đưa về Huế năm 2015, cổ vật mũ quan đại thần và áo Nhật Bình triều Nguyễn cho Huế năm 2022). Hình thức thứ ba là Chính phủ các nước tự nguyện trả cổ vật của Việt Nam thu được từ các cuộc điều tra buôn bán trái phép cổ vật (18 cổ vật nhận từ Đức năm 2018, một số cổ vật Đông Sơn nhận từ Mỹ năm 2022).

"Tuy nhiên, hồi hương không có nghĩa là đưa ấn vàng về cho nhà nước mà chỉ cần trở về Việt Nam. Chúng tôi mong các nhà tổ chức, cá nhân có đủ nguồn lực sẽ chung tay đưa ấn về nước" - đại diện Cục Di sản văn hóa nói.

Năm 2011, một nhà sưu tầm cổ vật ở Hà Nội là ông Cao Xuân Trường đã bán một căn nhà ở Canada để sang Paris đấu giá thành công sách phong bằng bạc mạ vàng đời vua Thiệu Trị (1807-1847) trong phiên đấu giá của hãng Sotheby’s. Cổ vật được đấu giá thành công với mức 72.750 euro.

Theo website của Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, đây là sách phong do vua Thiệu Trị tấn phong cho vợ, bà Vũ Thị Viên, từ hạng Lương tần lên Lương phi vào năm Thiệu Trị thứ 6 (1846). Sách gồm năm tờ 10 trang, khắc 186 chữ Hán kể về thân thế và công trạng của bà Vũ Thị Viên và lý do sách phong.

Bảo vật triều Nguyễn

Theo Đại Nam thực lục của Quốc Sử quán triều Nguyễn, ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" được đúc vào ngày Giáp Thìn, mùng 4 tháng hai năm Minh Mạng thứ 4 (tức ngày 15-3-1823). "Ấn có nuốm (quai) làm rồng cuốn hai tầng, vuông 3 tấc 2 phân, dày 5 phân, bằng vàng mười tuổi, nặng 180 lạng (chính xác là 280 lạng) 9 đồng 2 phân. Phàm chiếu như sắc dụ đều đóng ấn này.

Theo Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, vào năm Minh Mệnh thứ 9 (1828), dụ rằng: "Ấn báu của nhà nước là để làm việc tuyên bố mệnh lệnh, chỉ bảo rõ ràng những việc phải làm, về khí cụ thì cực kỳ quan trọng, về điển lệ thì cực kỳ to lớn… Gặp có khánh tiết ban ơn, đại xá thiên hạ, cùng là các cáo dụ các thân huân (người thân và người có công), đi tuần thú để xem xét các địa phương, mọi điển lệ long trọng ấy, và ban sắc, thư cho ngoại quốc, thì dùng ấn Hoàng đế chi bảo". Như vậy, rõ ràng, "Hoàng đế chi bảo" là ấn vàng lớn nhất, đẹp nhất, quý nhất và quan trọng nhất của vương triều Nguyễn.

Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" được dùng cho các hoạt động công quyền, chính sự của triều Nguyễn (vào dịp lễ khánh tiết, ban ân, xá tội, đi tuần thú các địa phương, cùng với sắc thư ban cho nước ngoài...), phản ánh một giai đoạn trong tiến trình lịch sử của quốc gia - dân tộc Việt Nam, là di sản văn hóa quý báu của nhà nước Việt Nam.

Cục Di sản văn hóa khẳng định ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" là di sản văn hóa của Việt Nam, là một minh chứng biểu trưng cho quyền lực chính trị trong một giai đoạn lịch sử nhất định trong tiến trình lịch sử của Việt Nam. Nếu cổ vật này hồi hương, thì với 2 chiếc ấn vàng Đại Việt Quốc Nguyễn chúa Vĩnh trấn chi bảo và ấn Hoàng đế tôn thân chi bảo đang được cất giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia sẽ hoàn thiện bộ sưu tập bảo vật của triều Nguyễn.

"Việc sưu tầm, đưa ấn về Việt Nam, để bổ sung bộ sưu tập Kim ngọc bảo tỷ và hoàn thiện nội dung trưng bày về triều Nguyễn trong tiến trình lịch sử Việt Nam của Bảo tàng Lịch sử quốc gia là hết sức ý nghĩa và cấp thiết" - lãnh đạo Cục Di sản văn hóa nhấn mạnh.

Theo Cục Di sản văn hóa, trong 143 năm tồn tại với 13 đời vua, triều Nguyễn đã cho chế tác và đưa vào sử dụng hơn 100 chiếc ấn, thường đúc bằng vàng, bạc (gọi là kim bảo), chế tác từ ngọc quý (gọi là ngọc tỷ). Hiện nay, trong sưu tập Kim ngọc bảo tỷ của hoàng đế và vương hậu triều Nguyễn, Bảo tàng Lịch sử quốc gia lưu giữ, bảo quản được 85 kim ngọc bảo tỷ (trong đó có 2 kim bảo đời Quốc chúa Nguyễn Phúc, còn lại là kim ngọc bảo tỷ của 9 đời vua và vương hậu triều Nguyễn.

Đây là sưu tập ấn nằm trong sưu tập Bảo vật hoàng cung triều Nguyễn, được triều đình nhà Nguyễn giao lại cho chính quyền cách mạng năm 1945 (Liên khu IV lưu giữ sau đó bàn giao cho Bộ Tài chính) và Bộ Tài chính giao cho Bộ Văn hóa Thông tin để Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia) tiếp nhận năm 1959. Sau đó, sưu tập được gửi lưu giữ tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến năm 2017, được bàn giao trở lại cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia lưu giữ và phát huy cho đến nay.