VỀ MIỀN TRUNG: Đánh thức di sản Văn miếu Diên Khánh

Tuy vậy, công trình độc đáo này vẫn chưa được khai thác đúng tầm, để trở thành một "di sản sống", gắn kết với đời sống đương đại.

Được xây dựng năm 1803 trên khu đất rộng gần 17.700 m², Văn miếu Diên Khánh là nơi thờ đức Khổng Tử, 4 học trò xuất sắc của ông cùng 10 bậc hiền triết có nhiều đóng góp cho nền Nho học.

Năm 1998, Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) đã công nhận Văn miếu Diên Khánh là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Đặc biệt, di tích vẫn còn lưu giữ những hiện vật quý giá như 33 sắc phong cùng bia đá "Thạch bị đình" (năm 1858) ghi danh người đỗ đạt, làm nên giá trị lịch sử cho Văn miếu Diên Khánh.

Trải qua hơn 2 thế kỷ, Văn miếu không chỉ là chứng tích của truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng đất xứ trầm hương. Nhưng việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích đến nay vẫn là bài toán chưa dễ có lời giải.

Mới đây, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Khánh Hòa đã tổ chức Hội thảo khoa học "Giá trị văn hóa, lịch sử Di tích Văn miếu Diên Khánh", quy tụ nhiều nhà nghiên cứu, chuyên gia di sản, cùng đại diện các viện, trường, cơ quan quản lý trên cả nước. Hội thảo là dịp để nhìn lại vị thế, vai trò của Văn miếu Diên Khánh trong hệ thống Văn miếu Việt Nam, đồng thời đề xuất giải pháp "đánh thức" giá trị di sản văn hóa đặc biệt này.

Tại hội thảo, các chuyên gia khẳng định Văn miếu Diên Khánh là điểm giao thoa giữa không gian tín ngưỡng và giáo dục, gắn liền với hệ thống khoa cử triều Nguyễn. Theo ThS Nguyễn Thị Hồng Tâm, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa tỉnh Khánh Hòa, hiện trạng Văn miếu chủ yếu là công trình phục dựng từ năm 1959, với quy mô nhỏ, kiến trúc giản lược hơn so với nguyên mẫu thời Nguyễn. Vì vậy, cần có nghiên cứu sâu để định hướng trùng tu, tôn tạo phù hợp, vừa bảo đảm tính chân thực của lịch sử, vừa hài hòa với cảnh quan đương đại.

TS Nguyễn Hồ Phong (Trường ĐH Văn hóa TP HCM) nhấn mạnh, công tác bảo tồn di sản chỉ thực sự bền vững khi cộng đồng cùng tham gia tích. Ông đề xuất mô hình "đồng quản lý" giữa cơ quan quản lý, người dân và doanh nghiệp du lịch; kết hợp ứng dụng công nghệ số để quảng bá, tạo trải nghiệm mới cho du khách và hình thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng.

PGS-TS Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, cho rằng Văn miếu Diên Khánh cần được nhìn nhận như một "lớp học lịch sử" sinh động - nơi giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo và lòng tự hào dân tộc. "Biến Văn miếu thành "di sản sống" không chỉ là trách nhiệm bảo tồn mà còn là chiến lược phát triển bền vững, góp phần làm phong phú bản sắc văn hóa và thúc đẩy kinh tế - xã hội của Khánh Hòa" - ông nhấn mạnh.

GS-TS-NGƯT Nguyễn Văn Kim, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cho rằng những ý kiến khoa học đã tạo nền tảng vững chắc để Khánh Hòa xây dựng kế hoạch bảo tồn dài hạn, tôn tạo và phát huy giá trị Văn miếu Diên Khánh. Từ một di tích tĩnh lặng, nơi đây hứa hẹn sẽ trở thành điểm đến văn hóa hấp dẫn, nơi di sản được "sống lại" giữa nhịp phát triển mới của vùng đất hiếu học.