Nghề “săm soi” phần mềm

Trong các công ty sản xuất phần mềm, quan niệm về QA hiện nay vẫn chưa thống nhất và bộ phận QA còn nằm lẫn với bộ phận kiểm lỗi (test) sản phẩm. Thực tế, QA là công việc khác biệt nhiều so với test phần mềm. Dù được coi là sản phẩm “chất xám” và high-tech nhưng để ra đời một phần mềm tốt, quy trình sản xuất phần mềm cũng không khác gì so với việc sản xuất một sản phẩm cụ thể.

Quản được 1, tiết kiệm được 10

Khái niệm QA phần mềm bao gồm PQA (Process Quality Assurance - bảo đảm chất lượng quy trình) với SQA (Software Quality Assurance - bảo đảm chất lượng phần mềm). Tại một số công ty ở Việt Nam, SQA được xem như việc kiểm lỗi khi sản phẩm đã định hình. Số khác lại coi SQA là việc kiểm tra đầu ra trung gian của sản phẩm, để sản phẩm đạt được sự nhất quán trong quá trình thực hiện. Dù ở khía cạnh nào thì SQA cũng là kiểm tra trực tiếp sản phẩm. Còn PQA có 2 việc chính: Một là xây dựng hệ thống quy trình cho doanh nghiệp (bằng cách ứng dụng những quy trình quản lý sẵn có như ISO hay CMM hoặc dựa trên đó xây dựng quy trình chuẩn cho doanh nghiệp). Hai là thực hiện việc giám sát, kiểm tra việc thực hiện quy trình của từng bộ phận, từng dự án, từ đó tổng hợp thông tin để đưa ra những cải tiến cho quy trình hoạt động tốt.

Với công việc đúng nghĩa như trên thì PQA đang là “của hiếm” trong các công ty phần mềm và cũng là đại diện nghề QA chúng tôi muốn đề cập. Doanh nghiệp phần mềm nào cũng hiểu rằng xây dựng được một quy trình quản lý chất lượng tốt chính là cách làm tăng lợi nhuận hơn gấp nhiều lần. Trong chi phí về chất lượng sản phẩm, có 3 loại chi phí con: chi phí chặn lỗi (prevention cost); chi phí kiểm soát lỗi (control cost) và chi phí xảy ra khi có lỗi (failure). Theo một số tài liệu về quy trình sản xuất phần mềm (như CMM), 1 đồng bỏ ra cho khâu thứ nhất sẽ làm giảm 10 đồng cho khâu thứ 3, và 1 đồng cho khâu thứ 2 sẽ giảm 3 đồng cho khâu thứ 3. Muốn làm được việc ấy, điều hiển nhiên phải có người đưa quy trình ấy vào thực tế. Nhưng để tuyển được một PQA không phải là điều đơn giản.

Chị Lê Phan Việt Hà, nhân viên QA Công ty Phần mềm Tinh Vân, cho biết: Nhìn chung PQA không đòi hỏi phải có kiến thức sâu về công nghệ thông tin (CNTT) như SQA vì không liên quan đến sản phẩm chính của dự án phần mềm. Tuy nhiên, kiến thức của người làm PQA phải rộng và có độ sâu nhất định để hiểu hết công việc trong phạm vi hệ thống mình đang quản lý, đặc biệt là khả năng tổ chức, tư duy logic và có hệ thống. Ngoài ra, kỹ năng giao tiếp và khai thác thông tin của nhân viên PQA cũng quan trọng. Trong công ty có nhiều người, mỗi người giỏi ở một lĩnh vực khác nhau. PQA cần biết khai thác để tận dụng những thông tin đó cho việc xây dựng hệ thống quy trình.

Nghề thu hút giới trẻ

Bà Dương Thị Minh, phụ trách nhóm QA của VietSoftware International, cho biết một nhân viên QA giỏi là người hiểu biết về quy trình ở mức sâu; khả năng trình bày, thuyết phục tốt; biết lắng nghe, để thấy cái gì cần điều chỉnh thì điều chỉnh và cũng để thuyết phục tốt hơn; kỹ năng đo lường và phân tích số liệu; kỹ năng làm phần mềm (kỹ năng này sẽ được ưu tiên cao khi tuyển dụng).

Nói như vậy, không có nghĩa là một sinh viên CNTT học tốt ra trường có thể làm PQA. Trong trường, sinh viên cũng được dạy về các quy trình làm phần mềm nhưng là học kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”, chỉ biết làm phần mềm phải theo những bước nào. Nhưng giữa các bước đó có liên quan với nhau như thế nào, cần kiểm tra ra sao thì họ chưa hình dung được. Vì vậy, hiện nay hầu hết các công ty đều có chương trình đào tạo riêng cho vị trí này sau thời gian tuyển dụng. Bà Minh tâm sự: “Thường sau một tháng, một lập trình viên mới có thể bắt nhịp được với công việc. Còn với vị trí PQA, thời gian làm quen ít nhất phải hai tháng. Bởi vì để đào tạo họ hiểu biết về hệ thống, tư duy về hệ thống và hiểu biết về mô hình quản lý chất lượng thì không thể trong một thời gian ngắn. Thông thường họ cũng phải trải qua vài dự án làm việc test lỗi với mức độ khó dần để hình dung được quy trình, nắm bắt được yêu cầu của dự án”.

Khó khăn như vậy nhưng đây lại là nghề thu hút được giới nữ. Qua khảo sát, phần lớn PQA tại các công ty phần mềm hiện nay là nữ. Điều này có lẽ do nghề đòi hỏi tính kiên nhẫn và mềm dẻo trong giao tiếp. Mức thu nhập của nghề cũng không hề kém các vị trí khác trong ngành công nghiệp phần mềm.