Ràng buộc nhau bằng danh dự

Chủ DN ngại mất quyền

Sẽ có hai sự lựa chọn xảy ra. Một là DN tự trang bị cho mình kiến thức và tiếp tục ôm công việc điều hành. Hai là chủ DN tuyển dụng một nhà quản trị, tức một CEO có kiến thức, có tầm nhìn thay mình quản lý. Tùy quy mô, đặc thu kinh doanh, điều kiện thực tiễn, chủ DN sẽ lựa chọn hình thức quản lý phù hợp. Tuy nhiên, xu hướng sẽ trở nên phổ biến là cùng với quá trình chuyên nghiệp hóa nhân lực, các chủ DN sẽ chọn cách thuê mướn CEO thay thế mình điều hành, quản lý.

Trở ngại nhất khi áp dụng mô hình này, nhất là đối với các DN VN, đó là sự đụng chạm quyền lực giữa CEO và chủ DN, việc phân chia quyền lợi... Đối với chủ DN, từ trước đến giờ, họ vốn là người nắm giữ quyền lực, nắm giữ toàn bộ hoạt động cũng như lợi nhuận của DN. Khi thuê CEO, đồng nghĩa với việc họ phải chia sẻ quyền lực, lợi nhuận cho CEO. Tâm lý chung bị mất dần quyền lực thông qua chuyển giao quản lý sẽ khiến các chủ DN càng muốn thể hiện quyền lực để kiểm soát và vô tình cản trở hoạt động của CEO khi điều hành theo hướng quản trị hiện đại. Từ mất quyền lực, chủ DN sẽ nghĩ mình bị mất quyền lợi, nên nảy sinh tâm lý e ngại tuyển dụng CEO. Thực trạng trên đang là vấn đề còn nhiều tranh luận hiện nay ở các DN trong nước.

Quan trọng là lòng tin

CEO là nhà quản lý cao nhất trong DN. Với vai trò đó, CEO là người cần có tầm nhìn chiến lược, có khả năng giải quyết các khó khăn trong nội bộ để đạt được mục tiêu do HĐQT đưa ra. Thế nhưng hiện nay, đội ngũ CEO ở VN được đào tạo bài bản, có kinh nghiệm làm việc rất hiếm. Sự thiếu hụt nhân lực quản lý sẽ phá vỡ quy luật cung cầu. Thực tiễn là đã có khá nhiều DN vì quá bức thiết tìm người thay thế nên đã tuyển dụng vội vàng. Nhiều CEO vì thiếu tài và tâm dẫn đến sự mất lòng tin của chủ DN.

Cần biết là ở nhiều quốc gia, CEO luôn đặt chữ tâm lên hàng đầu. Tất cả các CEO phải biết rằng họ được trả lương để phục vụ cho nhà đầu tư, cổ đông của DN và họ làm việc hết mình vì quyền lợi đó. Khi được tuyển dụng, CEO sẽ có những cam kết danh dự để phấn đấu hết mình cho sự phát triển của DN và quyền lợi của cổ đông. Thậm chí, một số CEO tại các công ty như P&G, IBM của Mỹ luôn thề danh dự trước tập thể, cổ đông cam kết phục vụ vì họ, vì lợi ích cộng đồng, phục vụ đất nước. Họ rất hãnh diện và không bao giờ vi phạm cam kết. Riêng ở VN do sự quá cần thiết vị trí CEO nên một số DN tuyển CEO mà không biết được cái tâm của họ. Thậm chí, một số DN chỉ có hợp đồng ràng buộc bằng pháp lý chứ không ràng buộc nhau vì danh dự. Mà khi ràng buộc pháp lý thì bao giờ cũng có kẽ hở, trong khi những CEO giỏi chỉ làm việc vì danh dự. Trên hết, trong phần lớn DN VN, cả DN đã hoặc chưa thuê CEO, lòng tin của chủ DN đối với CEO là rất ít.

Cần một cam kết cho CEO

Tôi cho rằng các chủ DN cần nhìn vào bức tranh toàn cảnh để thấy rằng quyền lực cá nhân đôi khi không đem lại kết quả tốt cho DN. Vấn đề là chọn CEO thay mình quản lý, chủ DN phải đưa ra cam kết rõ ràng về quyền lợi và trách nhiệm. Nguyên tắc bắt buộc là chủ DN sẽ phải chia sẻ quyền lực và không can thiệp chi tiết vào công việc của CEO. Ngược lại, CEO cũng nên hiểu rõ mình là ai, cần làm gì trong một DN. Những CEO chỉ thừa hành lời chủ chắc chắn không phải là CEO giỏi. CEO cần có tầm nhìn, xây dựng chiến lược dài hạn, làm tăng giá trị của DN mới đảm nhận vị trí này.

Khi chủ DN hiểu sự cần thiết của một CEO, CEO hiểu vai trò mình trong DN thì cả hai đã xây dựng được mối quan hệ cộng sinh. Cần xác định rõ là việc phân lập cơ cấu quyền lực trong DN (CEO quyền lực thế nào, chủ tịch HĐQT quyền hạn ra sao...), xây dựng cơ chế phân chia quyền lợi rõ ràng, minh bạch là những yêu cầu không thể thiếu cho việc thực thi cam kết, giúp cho việc tuyển dụng CEO của DN rõ ràng và hiệu quả hơn.