Xóa bỏ định kiến về con đường học nghề

Ngày 10-12, Quốc hội đã thông qua 3 luật về lĩnh vực giáo dục, gồm: Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) và Luật Giáo dục đại học (sửa đổi).

Tích hợp đào tạo nghề

Theo đó, cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân có thêm cấp trung học nghề, thuộc lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp (GDNN). Cấp trung học nghề được xác định ngang cấp với THPT, dành cho người học đã tốt nghiệp lớp 9. Học sinh tốt nghiệp trung học nghề có thể học liên thông lên các trình độ cao hơn, gồm: trung cấp, cao đẳng, đại học.

Bà Phạm Thị Thúy Nhài, Phó Giám đốc Trung tâm GDNN - Giáo dục thường xuyên (GDTX) Tân Bình, cho rằng việc có thêm cấp trung học nghề là hợp lý và cần thiết, đặc biệt phù hợp với đặc thù phát triển của TP HCM. Trung học nghề là một loại hình đào tạo tích hợp, cung cấp cho học sinh khối lượng kiến thức văn hóa song song với đào tạo nghề. Đây là hướng rẽ cho những học sinh không vào THPT công lập.

Căn cứ Tờ trình 708/2025 của Đảng ủy UBND TP HCM gửi Ban Thường vụ Thành ủy, về việc xin ý kiến dự thảo phương án sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước, 41 trung tâm GDNN-GDTX dự kiến sẽ chuyển thành 37 trường trung học nghề ở thành phố.

Theo bà Nhài, các trung tâm GDNN-GDTX của TP HCM đang đào tạo chất lượng văn hóa không khác gì các trường THPT công lập. Cụ thể, 100% trung tâm đều dạy Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Học viên trung tâm thi tốt nghiệp chung đề với học sinh THPT và được nhận bằng tốt nghiệp THPT (không phải bằng GDTX).

Đáng chú ý, tỉ lệ tốt nghiệp hằng năm của các trung tâm GDNN-GDTX đều rất cao. Trong đó, Trung tâm GDNN-GDTX Tân Bình có tỉ lệ tốt nghiệp trên 98%, một số học viên thậm chí trúng tuyển vào các trường ĐH tốp đầu của cả nước.

"Việc đưa mô hình trung học nghề vào hệ thống giáo dục quốc dân và đặt ngang hàng với bậc THPT là điều cần thiết và công bằng. Mặt khác, việc chuyển đổi từ tên gọi "GDTX" sang "trung học nghề" sẽ giúp xóa bỏ định kiến của phụ huynh và người học, tạo điều kiện tốt hơn để học sinh có một môi trường học tập và hướng nghiệp ổn định" - bà Nhài nhận xét.

TS Đinh Văn Đệ, quyền Hiệu trưởng Trường CĐ Lý Tự Trọng TP HCM, cũng cho rằng bậc học mới sẽ mang đến nhiều tích cực cho người học. Trường nghề có cơ hội để chuyển mình với những chương trình đào tạo mới mẻ, phù hợp hơn.

Năm 2017 là năm đầu tiên Trường CĐ Lý Tự Trọng TP HCM tuyển sinh chương trình đào tạo 9+ (dành cho học sinh tốt nghiệp THCS). Từ đó đến nay, mỗi năm nhà trường có 1.700-2.000 học sinh tốt nghiệp chương trình này.

"Với những kinh nghiệm đã đào tạo trong gần 10 năm qua, nhà trường tin tưởng có thể đào tạo được bậc trung học nghề. Nhà trường đã chuẩn bị kỹ lưỡng và đang trong giai đoạn phản biện để điều chỉnh chương trình đào tạo cho phù hợp bậc học này và các bậc học khác đào tạo tại trường" - TS Đinh Văn Đệ cho biết.

Đổi mới nhưng phải có lộ trình phù hợp

Dù ủng hộ bậc trung học nghề ngang với THPT, song bà Nhài vẫn còn 2 điều trăn trở. Theo bà Nhài, chức năng cốt lõi của GDTX là thực hiện "học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập". Đây là loại hình giáo dục được thiết kế để phục vụ nhu cầu học hỏi không ngừng của mọi người dân, không giới hạn tuổi tác, trình độ hay điều kiện.

Các trung tâm trên địa bàn đều đang hỗ trợ rất tốt các người học yếu thế. Câu hỏi đặt ra là khi chuyển sang trường trung học nghề, chức năng truyền thống của GDTX có còn được duy trì hay không?

Điểm vướng mắc thứ hai và cũng là lớn nhất là trường trung học nghề chưa có khung chương trình đào tạo chính thức. Phần văn hóa dạy theo Chương trình GDPT 2018 đã ổn định, nhưng phần đào tạo nghề cụ thể, bao gồm số tiết học, nội dung chi tiết, và khung chương trình chính thức cho loại hình trung học nghề, lại chưa có văn bản quy định rõ ràng.

Phó Giám đốc Trung tâm GDNN-GDTX Tân Bình kiến nghị việc xây dựng chương trình, khung chương trình và các quy định chi tiết theo loại hình trung học nghề cần được tiến hành khoa học, chính quy. Tốt nhất là nên công bố mọi thay đổi từ đầu năm học để bảo đảm sự ổn định và thuận lợi cho quá trình chuyển đổi.

Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP HCM, việc chuyển đổi sang mô hình trung học nghề được xem là "chìa khóa vàng" để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, giải quyết triệt để định kiến về con đường học nghề.

Ông Tuấn nhận định: "Trung học nghề giúp giảm tình trạng "đổ dồn" vào THPT; phân luồng tốt hơn cho học sinh thích kỹ thuật, thực hành; giúp thị trường lao động có lực lượng trẻ, được định hướng nghề sớm và có khả năng làm việc thực tế cao; nhất là tiệm cận mô hình đào tạo nghề quốc tế, nâng vị thế GDNN Việt Nam".

Tuy nhiên, theo chuyên gia này, để chính sách mới phát huy hiệu quả, cần giải quyết 3 bài toán quan trọng. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để cho phép các trường có đào tạo trung học nghề được tổ chức lại theo mô hình tinh gọn, liên thông và tập trung đào tạo các nghề mũi nhọn.

Thứ hai, chuẩn hóa chương trình đào tạo càng sớm càng tốt. Đây là yếu tố quyết định chất lượng đầu ra của học sinh. Thứ ba, tăng cường truyền thông để học sinh hiểu được có những hướng rẽ mới phù hợp với năng lực, điều kiện kinh tế gia đình và đam mê của các em.