Xu thế không thể đảo ngược

Phóng viên: Việt Nam chủ trương đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp, chuyển đổi tư duy phát triển xanh, tuần hoàn và bền vững nhằm mục tiêu tiến tới Net Zero vào năm 2050. Việc này đang được tiến hành thế nào, thưa ông?

- Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Nguyễn Quốc Trị:

Để kiến tạo tương lai xanh, phải có tư duy xanh, tầm nhìn xanh, kết hợp với công nghệ xanh, năng lượng xanh và lối sống xanh. Việt Nam đã và đang nỗ lực thúc đẩy phát triển nền kinh tế xanh và bền vững trên mọi lĩnh vực, đồng thời tham gia vào nỗ lực chung trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu. 

Với chủ trương "không hy sinh tiến bộ, công bằng xã hội và môi trường để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần", Việt Nam đã đề ra mục tiêu tổng quát, xác định tăng trưởng xanh phải góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nhằm đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon và đóng góp vào mục tiêu giảm sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Nền nông nghiệp hiện đóng góp khoảng 12% GDP của Việt Nam, cung cấp sinh kế cho khoảng 30% lực lượng lao động. Tuy nhiên, ngành đang đối mặt với các thách thức lớn như biến đổi khí hậu, với dự báo khu vực đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa lớn nhất cả nước - sẽ mất từ 500.000 đến 1 triệu ha đất nông nghiệp vào năm 2050 do nước biển dâng, gây thiệt hại hằng năm lên tới 3% GDP. Vì vậy, nông nghiệp xanh đang nổi lên như một giải pháp tất yếu cho sự phát triển bền vững.

Phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế xanh là yêu cầu bắt buộc trong sản xuất hàng hóa, hàng hóa xuất khẩu, hội nhập quốc tế trong giai đoạn tới. Vì lẽ đó, Việt Nam đang đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp, chuyển đổi tư duy phát triển xanh, tuần hoàn và bền vững nhằm mục tiêu tiến tới Net Zero vào năm 2050; hướng đến khát vọng về một nền nông nghiệp sinh thái, tiên tiến, tích hợp đa giá trị, kết hợp hài hòa tài nguyên bản địa, bản sắc văn hóa, niềm tin xã hội với khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Để thực hiện các cam kết mạnh mẽ của Chính phủ tại COP26, Bộ NN-PTNT đã triển khai nhiều hành động nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh trong ngành nông nghiệp. Bộ đã ban hành Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, nhằm cụ thể hóa các mục tiêu và giải pháp trong lĩnh vực NN-PTNT. Đã xây dựng và triển khai các chương trình chuyển đổi số, tập trung vào số hóa dữ liệu, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và sản xuất nông nghiệp, hướng tới nông nghiệp xanh và phát triển bền vững. 

Cùng với đó, bộ cũng đã thúc đẩy các mô hình nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp tuần hoàn như mô hình tôm - lúa, lúa - cá ở đồng bằng sông Cửu Long, mô hình đa giá trị của rừng nhằm giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Như ông đã nói, nông nghiệp đóng góp khoảng 12% GDP vào nền kinh tế và cung cấp sinh kế cho khoảng 30% lực lượng lao động - con số khá ấn tượng. Tuy nhiên, đây cũng là lực lượng chậm tiếp thu cái mới nên sẽ gặp không ít khó khăn?

- Đúng vậy, nhận thức và kỹ năng sử dụng công nghệ của nông dân còn hạn chế, nhiều nông dân chưa quen thuộc với việc sử dụng thiết bị thông minh và công nghệ mới, gây trở ngại cho quá trình chuyển đổi số. Diện tích canh tác nhỏ lẻ, quy mô sản xuất nhỏ lẻ gây khó khăn trong việc áp dụng công nghệ và mô hình sản xuất xanh, bền vững. Nguồn nhân lực có chuyên môn cao trong lĩnh vực nông nghiệp số còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai các chương trình chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng số ở nông thôn còn nhiều khó khăn và hạn chế. Việc thiếu hụt cơ sở hạ tầng số ở khu vực nông thôn gây khó khăn cho việc triển khai chuyển đổi số trong nông nghiệp. Quy mô ứng dụng chuyển đổi số chưa đồng bộ, việc ứng dụng chuyển đổi số còn hạn chế và chưa đồng bộ giữa các vùng miền và địa phương.

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức nhưng Bộ NN-PTNT đang nỗ lực triển khai các giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi xanh trong ngành, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và thực hiện các cam kết quốc tế.

Theo ông, đâu là những lĩnh vực chuyển đổi xanh cần được coi là mũi nhọn ở Việt Nam?

- Các lĩnh vực chuyển đổi xanh cần được coi là mũi nhọn ở Việt Nam, bao gồm năng lượng tái tạo: phát triển điện gió, điện mặt trời và điện sinh khối nhằm thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch, giảm phát thải khí nhà kính.

Cùng với đó là nông nghiệp xanh và tuần hoàn: thúc đẩy sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn và áp dụng công nghệ cao để tối ưu hóa tài nguyên, giảm ô nhiễm.

Công nghiệp sạch: chuyển đổi các ngành công nghiệp có mức phát thải cao như sản xuất thép, xi-măng sang sử dụng công nghệ ít phát thải và tiết kiệm năng lượng.

Xây dựng và phát triển đô thị bền vững: đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh, xây dựng các tòa nhà thông minh, tiết kiệm năng lượng và quy hoạch đô thị theo hướng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Du lịch sinh thái: phát triển các mô hình du lịch bền vững, gắn với bảo tồn thiên nhiên, di sản văn hóa và giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Cuối cùng là giao thông xanh: đẩy mạnh các phương tiện giao thông công cộng, sử dụng xe điện và cải thiện hạ tầng giao thông để giảm lượng khí thải từ hoạt động vận tải.

Thứ trưởng đánh giá như thế nào về vai trò của chính sách trong hỗ trợ doanh nghiệp và địa phương thực hiện kinh tế xanh, chuyển đổi xanh?

- Chính sách đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy chuyển đổi xanh, bảo đảm các hoạt động phát triển kinh tế bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Về định hướng chiến lược, các chính sách quốc gia như Chiến lược tăng trưởng xanh, Quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp bền vững và Luật Bảo vệ môi trường... đã định hướng rõ ràng cho các doanh nghiệp và địa phương trong việc ưu tiên đầu tư và thực hiện các hoạt động kinh tế xanh.

Về hỗ trợ tài chính và ưu đãi, chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng xanh, hỗ trợ vốn giúp doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và mô hình kinh tế tuần hoàn. Các quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh như Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam, tạo điều kiện cho các dự án đầu tư vào giảm phát thải và cải thiện hiệu suất năng lượng. Cùng với đó, chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D) trong lĩnh vực công nghệ xanh giúp doanh nghiệp cải tiến sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh, khuyến khích đổi mới công nghệ.

Chính phủ đã ký kết các cam kết quốc tế như COP26, EVFTA, CPTPP, qua đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tiếp cận công nghệ và vốn từ các đối tác quốc tế. Chính sách thúc đẩy đào tạo, nâng cao năng lực cho doanh nghiệp và chính quyền địa phương trong việc hiểu rõ và thực thi các biện pháp chuyển đổi xanh.

Có thể nói, việc thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ sẽ giúp tạo động lực mạnh mẽ để doanh nghiệp và địa phương tham gia vào tiến trình chuyển đổi xanh. Đồng thời, các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp xanh, giao thông xanh cần được ưu tiên phát triển để Việt Nam đạt được mục tiêu phát triển bền vững và thực hiện đúng cam kết với cộng đồng quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Quý Kiên:

Mở cánh cửa cho sự đổi mới

Trong bối cảnh vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu ngày càng trở nên gay gắt và tài nguyên đang ngày càng cạn kiệt, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi tuần hoàn, chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp là phương thức phát triển kinh tế bền vững.

Chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội mở ra cánh cửa cho sự đổi mới, tạo ra những nguồn lực mới và mở ra các thị trường mới. Bằng cách hướng tới một nền kinh tế xanh, chúng ta không chỉ bảo đảm sự bền vững của môi trường mà còn tạo ra cơ hội cho sự phát triển kinh tế và xã hội trong tương lai. Chỉ thông qua sự hợp tác và nỗ lực chung từ tất cả các bên, chúng ta mới có thể tạo ra một tương lai xanh và bền vững cho các thế hệ mai sau.

Trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường, chuyển đổi tuần hoàn, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang trở thành yếu tố sống còn để Việt Nam tiến tới phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng với thế giới. Chỉ khi kết hợp hài hòa giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, nước ta mới có thể đạt được mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao chất lượng môi trường và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ mai sau.

Để thực hiện hiệu quả Báo cáo cập nhật đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đòi hỏi phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức và đặc biệt là sự tham gia có trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp. Đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội giúp các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư cho phát triển.