Kết nối an toàn trên không gian mạng

Tại Hội thảo "Kết nối mạng lưới quản lý đa kênh, các công ty truyền thông và nhà sáng tạo nội dung trên mạng" lần đầu tiên được Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức tại TP HCM, câu chuyện pháp lý và định hướng phát triển mạng xã hội nóng lên với nhiều ý kiến phát biểu.

Những góc nhìn, đề xuất, góp ý và cả tham vấn cho thấy hơn 200 đại biểu có mặt tại hội thảo này đang hết sức quan tâm đến những gì đang diễn ra trên không gian mạng, cụ thể là không gian công cộng có tính kết nối.

Nơi hình thành dư luận xã hội

Về mặt lý thuyết, không gian công cộng giúp định hình mối quan hệ giữa con người và môi trường xung quanh.

Một bảng thông báo khu phố cung cấp thông tin cho những người sống trong khu vực, nếu như bảng thông báo đó không kết nối được mọi người trong khu phố với nhau thì nó đã trở nên hình thức và vô giá trị. Một chương trình truyền hình có khán giả riêng và đó đã là một không gian kết nối. Một tờ báo cũng vậy, các chuyên mục, chuyên trang là đầu mối kết nối với những đối tượng độc giả khác nhau. Trên môi trường mạng, tính chất và quy mô kết nối được nhân lên nhiều lần thông qua không gian công cộng trên internet.

Không gian công cộng trên mạng là nơi hình thành dư luận xã hội, là nơi thông điệp truyền thông xuất hiện và tương tác. Các nền tảng truyền thông mới đã tác động rất lớn đến trật tự thông tin do truyền thông chính thống tạo ra. Bởi lẽ, người dùng mạng xã hội đã trở thành nguồn tin cá nhân, tham gia vào một cộng đồng chia sẻ thông tin nhanh chóng và đa tương tác. Chính họ trở thành những người có ảnh hưởng lớn đối với công chúng.

Điều đáng quan tâm là sự hình thành của những không gian chia sẻ, tương tác ấy có tác động thế nào đến nhận thức công chúng? Chúng ta đã chứng kiến không ít những thông điệp truyền thông lệch lạc, những góc nhìn "sốc, sến, độc lạ" chủ yếu để thu hút sự chú ý. Một số đơn vị đi theo con đường quảng bá tri thức và lan tỏa những điều tốt đẹp trong xã hội bày tỏ băn khoăn vì con đường ấy sao quá khó khăn. Họ rất cần sự hỗ trợ và tiếp sức.

Nếu như trước đây, truyền thông chính thống là đầu mối cung cấp tin tức và kể cả dư luận xung quanh bàn về tin tức đó, nay không gian mạng cho phép hình thành dư luận, thậm chí tranh cãi. Cực đoan hơn, dư luận có thể bị cảm tính lôi kéo vào tranh chấp pháp lý, gây xung đột giữa cá nhân với nhau hoặc tạo áp lực lên chính quyền.

TikToker Khoai Lang Thang thường sáng tạo những nội dung gần gũi, tích cực thu hút lượng người xem khá đông Ảnh: Đinh Võ Hoài Phương

Nắm bắt để định hướng

Thời đại internet đã chứng kiến sự xuất hiện của thế hệ Gen Z và thế hệ thiên niên kỷ hoàn toàn bị bao vây bởi kỹ thuật số từ lúc mới ra đời. Nhu cầu thông tin của những thế hệ này cũng khác biệt so với các thế hệ trước đó. Việc Bộ Thông tin và Truyền thông đưa ra những thông điệp mạnh mẽ, thực hiện nghiêm việc kiểm tra, xử lý vi phạm đối với các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới và tiến tới định danh các tài khoản mạng xã hội là bước đi phù hợp với quá trình phát triển của đất nước trong quá trình toàn cầu hóa.

Nắm bắt nhu cầu thông tin và sử dụng truyền thông của công chúng cho phép cơ quan quản lý nhà nước có định hướng chính sách phù hợp. Nếu như thông điệp mang tính chất xây dựng và tích cực được lan tỏa rộng khắp thì toàn xã hội sẽ nhân lên nhiều suy nghĩ tích cực, những việc làm hay, ý nghĩa. Để làm được điều này, cần phải nhìn thấy hai khía cạnh liên quan mật thiết với nhau: bức tranh tổng thể về truyền thông và hệ thống quy định, chính sách, luật pháp đi kèm. Công nghệ cho phép có thêm nhiều lựa chọn; chính sách tạo dựng khuôn khổ cho sự phát triển. Ở cả hai khía cạnh này đều đang có những bước phát triển, điều chỉnh không ngừng.

Có một dữ kiện đáng quan tâm là người dùng có thể tạo tài khoản và tham gia các nền tảng mạng xã hội từ lúc 13 tuổi; nhiều nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội Việt Nam hiện nay ở vào độ tuổi 18-25. Về lâu dài, ở bậc học phổ thông và đại học nên chăng có môn Thông hiểu truyền thông (Media Literacy) được dạy như một môn bắt buộc? Bởi đây sẽ là nền tảng cho mọi sinh viên khi ra trường để nắm bắt, sử dụng truyền thông một cách chuyên nghiệp và tích cực.

Hội thảo kết nối nói trên là một thành công vượt mong đợi của nhà tổ chức vì nó đem lại những ý kiến trao đổi rất xác đáng cho quá trình xây dựng và thực thi chính sách về truyền thông trong tương lai. Các bên tham dự cũng đã thu nhận được rất nhiều thông tin pháp lý và chính sách liên quan đến hoạt động thường ngày. TP HCM có đội ngũ sản xuất truyền thông đông đảo và nhiều kinh nghiệm, khi không gian công cộng phản chiếu một cách tích cực những gì diễn ra trên không gian thực, tin chắc rằng điều tốt sẽ lan ra và cái xấu sẽ bị đẩy lùi.