Nguyên tắc “ứng xử sư phạm” của nghề dạy học

Sự cố - xin tạm dùng từ này - của thầy giáo dạy toán  Võ Hải Bình ở Trường THPT Lê Quý Đôn (quận 3- TPHCM) đã vượt quá khuôn khổ một việc cụ thể trong một trường học. Nó được dư luận xã hội quan tâm và buộc mọi người phải nghĩ về nguyên tắc và phương pháp giáo dục trong nhà trường.

Trách nhiệm của người thầy

Theo dõi tình hình giáo dục gần đây, có thể giật mình trước hiện tượng các hình thức kỷ luật phản sư phạm đang có chiều hướng phát triển ở các trường phổ thông.

Nên lý giải hiện tượng này như thế nào? Vấn đề nên nhìn từ nhiều phía. Tốc độ phát triển vũ bão về số lượng (lớp học, giáo viên, học sinh) không tương xứng với chất lượng cần đạt.

Trong đội ngũ non 1 triệu giáo viên, có sự chênh lệch về nhiều phương diện: không đồng đều về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ (khá phổ biến); chưa đạt chuẩn về phẩm chất đạo đức (tỉ lệ không lớn nhưng rất đáng quan ngại).

Một số người – vô tình hay cố ý? – đã chọn nhầm đường, ngồi nhầm ghế, thờ ơ thiếu trách nhiệm với công việc, vô cảm trước học trò, thực hiện những hành vi “quái chiêu” đáng lên án trong quá trình đứng lớp.

Đáng tiếc, số ít này chưa được thanh lọc triệt để. May mà đông đảo thầy cô là những người có lương tâm. Chỉ có điều việc giáo dục thế hệ trẻ hiện nay so với trước có những khó khăn phức tạp mới. Các em lanh lợi, hoạt bát hơn nhưng nhiều em hình như “quậy” hơn, cứng đầu hơn.

Học sinh Trường THPT Lê Quý Đôn trong một giờ học tiếng Anh. Ảnh: H.LÂN

Các phương tiện giải trí nghe nhìn ngày càng nhiều, giúp các em mở mang sự hiểu biết nhưng cũng làm không ít em sa đà mê đắm, sao nhãng học tập và tiêm nhiễm thói hư tật xấu.

Các phụ huynh học sinh nhiều người hết sức quan tâm đến việc phối hợp với nhà trường giáo dục con cái nhưng cũng có một tỉ lệ không nhỏ “khoán trắng” cho trường – đặc biệt với các trường ngoài công lập. Các vị ấy cứ cho rằng mình đã đóng đủ tiền học thì mặc nhiên trường phải làm tròn nhiệm vụ nuôi dạy con mình.

Xã hội nên cảm thông, hỗ trợ

Đương nhiên về mặt nguyên tắc, dù có bị nhiều áp lực đến đâu nhưng bất cứ cách phản ứng thô bạo nào của giáo viên – bằng bạo lực hoặc bằng ngôn từ, xúc phạm đến nhân phẩm của học sinh đều không thể chấp nhận, xét cả về mặt pháp lý cũng như đạo lý.

Quy định của ngành giáo dục rất rõ: Học sinh nào phạm lỗi, tùy mức độ nặng nhẹ mà bị những hình thức kỷ luật từ thấp đến cao – từ khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc hạnh kiểm đến đình chỉ học tập một số ngày, cao hơn – cả năm học, thậm chí đuổi học.

Như thế về mặt pháp lý, người thầy có rất rộng đường xử lý. Với những người thầy có kinh nghiệm và có tấm lòng, sẽ kết hợp chặt chẽ nhuần nhuyễn hệ thống biện pháp hành chính ấy với hình thức gần gũi, phân tích, giảng giải thiệt hơn cho những em mắc sai lầm.

Trừ một số em quá cá biệt, còn nhìn chung chắc các em sẽ cảm nhận sâu sắc sự nghiêm khắc nhưng thấm đẫm tình thương của người thầy. Sự hối lỗi chắc chắn sẽ đến.

Ngẫm ra, trong cuộc sống làm gì cũng phải kiên trì, nhẫn nại. Nhưng có lẽ ít có việc nào lại yêu cầu rất cao phẩm chất này như nghề “trồng người”. Sự cố gắng âm thầm lặng lẽ của người thầy là cần nhưng chưa đủ. Xã hội nên cảm thông, hỗ trợ.

Nhà nước cần tạo cho họ điều kiện tinh thần và vật chất tối ưu. Nếu giáo viên nào nhất thời phạm lỗi vì thiếu tự kiềm chế thì tổ chức cần cân nhắc thận trọng khi quyết định mức độ, hình thức kỷ luật. Có như thế khi đứng trên bục giảng, giáo viên mới không bị áp lực đè nặng mọi phía, mới yên tâm thanh thản làm tròn chức phận cao quý của mình.