Phân loại rác: Khó vì sao?

Mỗi ngày, trên địa bàn TP phát sinh khoảng 8.900 tấn rác sinh hoạt, 1.500-2.000 tấn rác công nghiệp, 1.200-1.600 tấn rác thải xây dựng, 22,4 tấn rác thải y tế nguy hại và hơn 2.000 tấn bùn thải các loại. TP đã và đang tìm nhiều giải pháp, trong đó có việc phân loại rác tại nguồn để tái chế nhưng việc này đang gặp không ít khó khăn.

Hai hệ thống thu gom song song

Chương trình thí điểm về phân loại chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) tại nguồn ở TP triển khai từ nhiều năm trước, bắt đầu từ quận 1. Đến giai đoạn 2015-2016, TP tiếp tục mở rộng thí điểm phân loại CTRSH tại nguồn tại 6 quận là 1, 3, 5, 6, 12 và Bình Thạnh. Đến tháng 6-2017, HĐND TP cũng ra Nghị quyết số 03 về công tác bảo vệ môi trường đô thị, khu dân cư và quản lý chất thải trên địa bàn TP, trong đó đặt chỉ tiêu đến năm 2020, tỉ lệ phân loại rác tại nguồn trong các hộ dân TP đạt 50% và tăng dần vào các năm tiếp theo. Về phía UBND TP, Chủ tịch Nguyễn Thành Phong cũng chỉ đạo trong giai đoạn 2017-2018, mỗi quận, huyện phải chọn ra một phường, xã để tiến hành thí điểm chương trình phân loại rác tại nguồn.

Hiện nay, trên địa bàn TP đang hoạt động song song hai hệ thống tổ chức thu gom CTRSH tại nguồn. Một là, hệ thống thu gom công lập do lực lượng của Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TP và công ty TNHH MTV dịch vụ công ích các quận - huyện thực hiện với 3.712 phương tiện thu gom và khoảng 2.500 nhân công (thu gom khoảng 40% khối lượng chất thải rắn phát sinh tại các hộ mặt tiền đường). Hai là, hệ thống thu gom dân lập: có trên 80 công ty tư nhân, 16 hợp tác xã vệ sinh môi trường, 3 nghiệp đoàn và trên 900 tổ thu gom rác, các đường dây thu gom rác tự do với trên 2.160 phương tiện thu gom và khoảng 4.000 nhân công (thu gom khoảng 60% khối lượng chất thải rắn phát sinh chủ yếu tại các hộ gia đình trong hẻm, chung cư).

Để đồng bộ các trang thiết bị thu gom, vận chuyển CTRSH trên địa bàn TP phù hợp quy chuẩn kỹ thuật và vệ sinh môi trường, UBND TP đã chỉ đạo các sở - ngành phối hợp Tổng Công ty Cơ khí Giao thông Vận tải Sài Gòn - TNHH MTV (SAMCO) nghiên cứu các mẫu phương tiện thu gom tại nguồn thay thế các phương tiện thô sơ, chưa đạt chuẩn. Đến nay, SAMCO đã hoàn chỉnh 5 mẫu xe từ 2 khối trở lên để phù hợp với các địa hình thu gom.

Xe thu gom rác của lực lượng dân lập chỉ có một ngăn khiến việc phân loại rác của người dân thành công cốc Ảnh: Sỹ Đông

Nhiều bất cập

Mặc dù đã tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp nhưng hiệu quả công tác phân loại CTRSH tại nguồn vẫn chưa được như kỳ vọng. Nguyên nhân được cho là do các địa phương thực hiện không đồng bộ, tuyên truyền chưa hiệu quả, triển khai hệ thống thu gom riêng thành 2 loại vẫn còn chậm. Ngoài ra, công tác tổ chức lại hệ thống thu gom còn nhiều khó khăn do có nhiều cá nhân, tổ chức cùng tham gia thu gom. Hiện còn khoảng 15% phương tiện vận chuyển hết niên hạn sử dụng, chưa bảo đảm môi trường, tình trạng nước rỉ rác gây mất vệ sinh và mỹ quan đô thị vẫn còn.

Trong khi đó, ý kiến của các quận, huyện cho rằng cái khó nhất chính là ý thức của người dân còn hạn chế; các đơn vị thu gom, vận chuyển rác, nhất là lực lượng thu gom rác dân lập không thực hiện đúng các hướng dẫn về thời gian thu gom, tần suất thu gom và không tổ chức thu gom riêng biệt chất thải sau khi phân loại. Đặc biệt, các hình thức xử phạt hành chính đối với hành vi không thực hiện phân loại và thu gom đúng quy định chưa có.

Còn theo ý kiến người dân, hiện vẫn còn rất nhiều người chưa có thói quen phân loại rác, lúng túng trong việc nhận diện các loại chất thải. Đặc biệt, việc triển khai chưa đồng bộ trên toàn TP đã không tạo được tính liên tục và thói quen phân chia từng loại rác vào những thùng chứa khác nhau cho người dân. Hơn nữa, đơn vị thu gom rác đổ chung các loại rác vào một xe vận chuyển khiến việc phân loại rác của người dân thành công cốc.