Báo chí phải giữ vai trò kiến tạo

Chiều 21-9, Diễn đàn Tổng Biên tập 2024: "Báo chí giải pháp: Hướng đi cho báo chí truyền thống?" do Hội Nhà báo Việt Nam chủ trì, Báo Nhà báo và Công luận tổ chức đã diễn ra tại TP Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Diễn đàn có sự tham dự của hơn 100 đại biểu là lãnh đạo các cơ quan báo chí, cơ quan quản lý báo chí.

Nguồn cảm hứng cho hành động

Tại diễn đàn, các đại biểu bàn luận về thực trạng báo chí hiện nay cũng như những khó khăn để báo chí truyền thống thu hút bạn đọc, đề ra những giải pháp phát huy vai trò báo chí kiến tạo, báo chí giải pháp của báo chí chính thống, báo chí truyền thống.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, ông Lê Trần Nguyên Huy, quyền Tổng Biên tập Báo Nhà báo và Công luận, cho rằng để bảo đảm sự tồn tại, kiến tạo nguồn thu và giữ chân được độc giả, báo chí truyền thống buộc phải tìm những hướng đi mới. Với báo chí cách mạng Việt Nam, hướng đi đó còn là việc làm thế nào để các cơ quan báo chí tiếp tục khẳng định được dòng thông tin chủ lưu, định hướng, dẫn dắt dư luận và đóng góp được vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, không chỉ để giữ chân độc giả mà còn củng cố niềm tin của công chúng vào báo chí.

Ông Nguyễn Hoài Anh - Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận - nhìn nhận với hướng đi mới - báo chí giải pháp, không chỉ mang đến những phương pháp tiếp cận mới mẻ và tích cực cho báo chí mà còn là cơ hội để các cơ quan báo chí Việt Nam khẳng định vai trò của mình trong việc định hình và thúc đẩy sự phát triển xã hội. Hơn thế, báo chí giải pháp có thể giúp báo chí chính thống khẳng định vị thế trước sự cạnh tranh mạnh mẽ về thông tin từ mạng xã hội, thể hiện vai trò phụng sự Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Còn theo ông Nguyễn Mạnh Hưng, Tổng Biên tập Báo Tuổi trẻ Thủ đô, báo chí giải pháp có thể hiểu là bên cạnh các hoạt động phản ánh, phê phán, đấu tranh, còn thực hiện vai trò hiến kế, đề xuất các giải pháp, biện pháp thực hiện, thay vì chỉ nêu lên vấn đề mà không có đầu, có cuối. Điều này có nghĩa là báo chí thể hiện vai trò tích cực, trách nhiệm hơn đối với các vấn đề của đất nước, của xã hội.

"Báo chí giải pháp không chỉ là công cụ cung cấp thông tin mà còn là nguồn cảm hứng cho hành động. Khi một vấn đề được đưa ra kèm theo các giải pháp cụ thể, công chúng không chỉ nhận thức được sự tồn tại của vấn đề mà còn có thể thấy cách mà vấn đề đó có thể được giải quyết. Điều này khuyến khích các cá nhân, tổ chức và cộng đồng tham gia vào việc tìm kiếm và triển khai các giải pháp" - ông Hưng nhấn mạnh.

Chính xác, hấp dẫn để tạo khác biệt

Theo các đại biểu, việc đề cập đến những giải pháp đã xuất hiện trên báo chí thế giới từ rất lâu nhưng phải đến khoảng 2 thập kỷ qua, đặc biệt là trong những năm gần đây, cụm từ "báo chí xây dựng", "báo chí kiến tạo" (constructive journalism) hay "báo chí giải pháp" (solutions journalism) được quan tâm và nhắc tới ngày càng nhiều hơn.

Theo đó, báo chí xây dựng, báo chí giải pháp là sự đi ngược lại xu hướng báo chí lá cải ngày càng tăng, đi ngược lại sự xuất hiện chủ nghĩa giật gân và xu hướng tiêu cực trên các phương tiện truyền thông. Trong xã hội bùng nổ thông tin như hiện nay, nguồn tin khổng lồ từ các mạng xã hội, trang tin đang cạnh tranh gay gắt với các cơ quan báo chí truyền thống; công chúng báo chí hoang mang, thậm chí mất phương hướng, trước dòng chảy thông tin trên mạng xã hội chưa rõ thực hư, đúng sai, cơ quan quản lý cứ phải chạy theo mạng xã hội để xử lý thông tin…

Nhà báo Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - cho rằng thông tin hiện nay tràn ngập trên các nền tảng công nghệ, nên báo chí không còn nhiều ưu thế như trước đây. Báo chí cũng không đua tranh được với mạng xã hội về tốc độ. Tuy nhiên, thông tin báo chí khác biệt ở chỗ chuyên nghiệp và đa chiều, đặc biệt trong thời kỳ hiện nay thì báo chí đang đi theo xu thế không chỉ phản ánh mà còn phải cung cấp luận giải và giải pháp - những điều hầu hết người dùng bình thường không có năng lực tiếp cận thông tin và nguồn tin để tạo ra. "Báo chí cũng cần nhanh, cần có nhiều thông tin nhưng yếu tố chính xác và cách thể hiện hấp dẫn mới tạo nên sự khác biệt trong kỷ nguyên kỹ thuật số hiện nay" - ông Lê Quốc Minh chia sẻ.

Cũng theo ông Lê Quốc Minh, trong xu thế người đọc bị choáng ngợp với lượng thông tin, nhất là thông tin tiêu cực quá nhiều thì họ cần vai trò của cơ quan báo chí để định hướng, chọn lọc thông tin như những ngọn hải đăng. "Chúng tôi mong muốn các cơ quan báo chí dành một phần nguồn lực để đi sâu, hãy làm những nội dung mang tính cân bằng, đa chiều để chúng ta thấy được sự khác biệt của báo chí so với những người chỉ cần một cái điện thoại có 3G kèm camera. Đó chính là vai trò ngọn hải đăng của báo chí" - nhà báo Lê Quốc Minh gợi mở.

Với những trao đổi thẳng thắn, chia sẻ kinh nghiệm cùng nhiều đề xuất, giải pháp được gợi mở, diễn đàn kỳ vọng sẽ góp phần định hình rõ hơn xu hướng báo chí giải pháp tại Việt Nam trong kỷ nguyên số hiện nay.