Phải chăng Mỹ đang đối mặt thử thách sâu xa?
Trên chiếc trực thăng Marine One bay đến Hàn Quốc để chuẩn bị gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 30-10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng lên mạng xã hội Truth Social rằng ông đã chỉ đạo Lầu Năm Góc nối lại các cuộc thử nghiệm hạt nhân sau 33 năm tạm dừng. Các địa điểm thử hạt nhân sẽ được xác định sau.
Thông điệp khó đoán
Lý do nối lại các cuộc thử nghiệm hạt nhân mà ông chủ Nhà Trắng đưa ra là nhiều quốc gia khác, bao gồm cả Trung Quốc, cũng có khả năng tương tự. Theo Tổng thống Donald Trump, thông điệp của ông không liên quan gì đến Trung Quốc dù đã nêu tên cụ thể quốc gia này trong tuyên bố trên Truth Social.
Tuyên bố của nhà lãnh đạo Mỹ ngay lập tức thu hút sự chú ý trên toàn cầu. Trong khi chính các quan chức Mỹ tỏ ra bối rối thì nhiều chuyên gia hạt nhân đã bàn luận về nguyên nhân hậu trường lẫn tính an toàn, khả thi và mục đích của quyết định bất ngờ này.
Một số quan chức Mỹ cho rằng ông Donald Trump có thể được thúc đẩy bởi các cuộc thử nghiệm tên lửa hành trình và ngư lôi của Nga thời gian gần đây, dù những cuộc thử nghiệm ấy không liên quan gì đến vụ nổ hạt nhân. Cách tiếp cận khó thể đoán trước mà ông Donald Trump áp dụng trong các vấn đề đối ngoại từ khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai cũng được mổ xẻ. Nhiều người lưu ý rằng ông tung ra thông điệp nêu trên ngay khi sắp tham gia một cuộc họp nhằm ổn định mối quan hệ song phương quan trọng bậc nhất thế giới giữa Mỹ và Trung Quốc.
Mỹ đã dừng thử nghiệm hạt nhân từ năm 1992 và hầu hết các quốc gia sở hữu vũ khí nguyên tử khác cũng vậy. Theo báo Newsweek, nếu kích nổ một quả bom nguyên tử trong cuộc thử nghiệm sắp tới, Mỹ sẽ trở thành quốc gia đầu tiên ngoài Triều Tiên làm như vậy từ năm 1996. Thời điểm ấy, Mỹ và 4 quốc gia có vũ khí hạt nhân khác đã ký kết Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT).
Một vụ thử hạt nhân dưới lòng đất vào tháng 3-1955 tại khu vực Nevada - Mỹ Ảnh: AP
Ngay sau tuyên bố của nhà lãnh đạo Mỹ, người phát ngôn Điện Kremlin hôm 30-10 khẳng định Tổng thống Nga Vladimir Putin cảnh báo nếu bất kỳ quốc gia nào thử vũ khí hạt nhân thì Moscow cũng sẽ làm như vậy. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc bày tỏ hy vọng Mỹ sẽ tuân thủ cam kết về CTBT và thực hiện các nghĩa vụ theo hiệp ước này.
Gay gắt hơn, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi chỉ trích lời tuyên bố của Tổng thống Donald Trump, gọi động thái này là "bước lùi và vô trách nhiệm". Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres thì nhấn mạnh việc thử nghiệm hạt nhân "không bao giờ được phép trong bất kỳ trường hợp nào".
Trung Quốc hưởng lợi?
Từ lâu, Mỹ và các quốc gia sở hữu vũ khí nguyên tử khác đã ngừng kích nổ đầu đạn hạt nhân thực tế. Thay vào đó, họ sử dụng các mô phỏng trên máy tính tiên tiến để duy trì sự sẵn sàng của kho vũ khí hạt nhân.
Phó Đô đốc Richard Correll, người được ông Donald Trump bổ nhiệm đứng đầu Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ, ngày 30-10 giải thích việc tổng thống muốn nối lại thử nghiệm hạt nhân là trên cơ sở bình đẳng với các nước, chứ không đồng nghĩa Mỹ sẽ tiến hành thử nghiệm nổ hạt nhân. Tại Mỹ, Bộ Năng lượng mới là cơ quan duy trì kho vũ khí hạt nhân và tiến hành thử nghiệm, nếu có, chứ không phải Bộ Quốc phòng. Theo đài CNN, các kỹ sư nhận xét những cuộc thử nghiệm chính xác có thể được Mỹ tiến hành thông qua mô phỏng trên máy tính; không cần phải cho nổ đầu đạn hạt nhân thực tế dưới nước hoặc ở sa mạc Nevada.
Nhiều nhà phân tích cho rằng ông Donald Trump - người thường cố gắng thể hiện sức mạnh của Mỹ như một chiến thuật đàm phán - đang tìm cách gửi thông điệp tới Moscow và Bắc Kinh. Tuy nhiên, nếu mục tiêu của ông là tạo đòn bẩy để buộc Trung Quốc phải đàm phán thì điều đó khó thể thành công - ông James Acton, đồng giám đốc chương trình chính sách hạt nhân tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, nhận định.
Xe tăng M-48 hoạt động trong khu vực từng thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ ở sa mạc Nevada vào tháng 8-1999 Ảnh: AP
Nhiều quan chức Mỹ còn lo ngại tuyên bố của Tổng thống Donald Trump nếu được thực hiện sẽ có lợi cho Bắc Kinh, chứ không phải là Washington. Một cựu quan chức cấp cao Mỹ tin rằng gợi ý của ông Donald Trump có thể "bật đèn xanh" cho Bắc Kinh; rằng Trung Quốc sẽ được hưởng lợi nhiều hơn bất kỳ nước nào nếu việc thử nghiệm hạt nhân được nối lại.
Tại phiên điều trần của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ ngày 30-10, Thượng nghị sĩ Jacky Rosen cho hay Nevada đã phải gánh chịu hậu quả do là địa điểm thử nghiệm hạt nhân từ năm 1951 - 1992. Ông cam kết sẽ tìm cách ngăn chặn việc nối lại thử nghiệm hạt nhân.
Trong khi đó, ông Robert Floyd, người đứng đầu Tổ chức Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện, cũng vừa lên tiếng cảnh báo bất kỳ vụ thử hạt nhân nào cũng sẽ gây tác hại cho những nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu, cũng như cho hòa bình và an ninh trên thế giới.
(Còn tiếp)
Quá nhiều rủi ro
Ông Norman Kleiman, phó giáo sư về khoa học sức khỏe môi trường tại Trường ĐH Columbia (Mỹ), nhận định các cuộc thử nghiệm hạt nhân có thể dao động từ loại không phóng xạ đến loại phóng xạ cực cao. Đài ABC News dẫn lời ông Kleiman, cho rằng những lo ngại về ảnh hưởng đến sức khỏe và môi trường chính là một phần nguyên nhân dẫn đến việc chấm dứt thử nghiệm hạt nhân trước đây.
Khi một vụ nổ hạt nhân xảy ra, các hạt chứa vật liệu phóng xạ có thể lan rộng hàng cây số. Ông Kleiman nhấn mạnh nếu tiếp xúc với các chất được tạo ra trong phản ứng thử nghiệm hạt nhân, con người và động vật có nguy cơ bị bệnh nặng trong ngắn hạn và tăng khả năng mắc ung thư về lâu dài. Bức xạ hạt nhân còn làm hỏng ADN của con người, gây ra đột biến liên quan sự phát triển ung thư.
Theo bà Tara Drozdenko, Giám đốc Chương trình An ninh toàn cầu - Liên minh Các nhà khoa học quan tâm (UCS), thử nghiệm nổ hạt nhân dưới lòng đất có thể dẫn đến các sự cố nghiêm trọng, gây tác hại đến những người tại hiện trường. Những rò rỉ hạt nhân, dù nhỏ, cũng có nguy cơ làm ô nhiễm nước ngầm và hệ sinh thái, dẫn đến việc phơi nhiễm lâu dài và rủi ro sức khỏe của người dân trong khu vực.
và quét mã QR
Bình luận (0)