Bộ trưởng Trần Đức Thắng: 21 tỉnh, thành có đất hiếm, sẽ hạn chế xuất khẩu thô

Ngày 1-12, Quốc hội thảo luận ở hội trường dự án Luật Sửa đổi, bổ sung Luật địa chất và khoáng sản. Điểm mới đáng chú ý của dự thảo luật là Bổ sung các quy định về quản lý đất hiếm, gồm: Các quy định về chính sách chung của Nhà nước đối với đất hiếm; Chiến lược quốc gia về đất hiếm; Quy định về dự trữ khoáng sản và bảo vệ khoáng sản đất hiếm; Quy định về hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản đất hiếm.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TPHCM) đồng tình khi dự thảo luật quy định hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác đất hiếm áp dụng như khoáng sản nhóm I. Ông Hùng đề nghị bổ sung rõ cơ chế kiểm soát xuất khẩu và tỉ lệ chế biến sâu tối thiểu trong nước, nhằm bảo đảm đất hiếm thực sự là tài nguyên chiến lược phục vụ phát triển công nghiệp quốc gia, tránh nguy cơ xuất khẩu thô và lệ thuộc công nghệ nước ngoài trong chuỗi giá trị đất hiếm.

Qua nghiên cứu dự thảo luật, đại biểu Hùng cho rằng chính sách chưa làm rõ cơ chế lựa chọn doanh nghiệp thăm dò, khai thác, chế biến đất hiếm dựa trên tiêu chí an ninh công nghệ, năng lực chế biến sâu, năng lực quản trị môi trường.

Trong khi, theo ông Hùng, đất hiếm là lĩnh vực nhạy cảm có nguy cơ bị thâu tóm tài nguyên hoặc rò rỉ công nghệ nền. Vì vậy, vị đại biểu đoàn TPHCM đề nghị bổ sung quy trình phê duyệt an ninh kinh tế - công nghệ trước khi chuyển giao công nghệ, xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu hoặc liên doanh quốc tế, nhằm bảo đảm chủ quyền tài nguyên - an ninh kinh tế quốc gia - tự chủ công nghiệp đất hiếm.

Cùng quan tâm đến các quy định về đất hiếm, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) nhấn mạnh đất hiếm là nền tảng của bán dẫn, xe điện, quốc phòng, thiết bị y tế và nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn.

Theo đại biểu, dự thảo luật cần khẳng định nguyên tắc quản lý tài nguyên đất hiếm trên nền tảng khoa học và kiểm soát rủi ro nghiêm ngặt, trong đó yêu cầu về môi trường phải được đặt lên cao nhất. Đất hiếm không chỉ là khoáng sản chiến lược mà còn là nhóm tài nguyên có hệ số rủi ro môi trường rất lớn, trong toàn bộ chuỗi chuyển tách, đều phát sinh chất phóng xạ tự nhiên…

Do đó, theo đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, chỉ những doanh nghiệp có năng lực công nghệ, năng lực tài chính và hệ thống quản trị môi trường đạt quốc tế mới được phép tham gia khai thác đất hiếm.

Theo bà Anh, mọi dự án thăm dò, khai thác tại những khu vực nhạy cảm đều cần được đánh giá kỹ lưỡng về mặt an ninh. "Trước khi trình hồ sơ cấp phép thăm dò, khai thác tại khu vực nhạy cảm thì phải có ý kiến thẩm định của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an"- đại biểu Trịnh Thị Tú Anh góp ý.

Phát biểu giải trình, làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm về lĩnh vực đất hiếm, ông Trần Đức Thắng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết với trữ lượng đã xác định được, Việt Nam là quốc gia có trữ lượng đất hiếm đứng hàng thứ 2, thứ 3 trên thế giới và đất hiếm ở ở 21 tỉnh, thành phố trên cả nước.

Theo ông Trần Đức Thắng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã khoanh định cơ bản đầy đủ các khu vực mỏ có khoáng sản và tổ chức quản lý chặt chẽ. Đồng thời, bộ đang xây dựng Chiến lược quốc gia về đất hiếm để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành đầu năm 2026.

Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh mục tiêu là quản lý, khai thác và chế biến sâu đất hiếm để nâng cao giá trị, hạn chế xuất khẩu thô. Với những mục tiêu quan trọng đó, dự thảo luật đã tách đất hiếm ra thành một chương riêng, đồng thời có những chế tài quy định để làm cơ sở Chính phủ sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn.