Cần chiến lược phát triển blockchain

Blockchain (chuỗi khối) được coi là công nghệ đột phá với tiềm năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, được công nhận nằm trong số 11 nhóm công nghệ chiến lược của Việt Nam.

Minh bạch và tin cậy

Theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 12-6-2025 ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, nhóm công nghệ blockchain gồm 3 nhóm sản phẩm: Tài sản số, tiền số, tiền mã hóa; hạ tầng mạng blockchain; hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Tuy nhiên, sự khác biệt và được xem là ưu việt của công nghệ blockchain đó là công nghệ lý tưởng trong việc xác thực, minh bạch và bảo toàn dữ liệu. Blockchain là một công nghệ cơ sở dữ liệu phân tán (sổ cái phân tán), cho phép lưu trữ và truyền tải thông tin dưới dạng các khối được liên kết với nhau theo một chuỗi bằng mật mã. Dữ liệu trên blockchain là minh bạch, không thể thay đổi sau khi đã được ghi lại và được phân phối trên nhiều máy tính, bảo đảm tính an toàn và bảo mật. Dữ liệu trên blockchain không được lưu trữ tập trung tại một máy chủ duy nhất như cách lưu trữ dữ liệu thông thường mà được phân phối trên nhiều máy tính trong mạng lưới. Người dùng trong mạng lưới đều có thể xem được dữ liệu trên blockchain, tạo sự minh bạch và tin cậy. Khi một khối dữ liệu được thêm vào blockchain, nó không thể bị thay đổi hoặc xóa bỏ. Mọi thay đổi đều phải được sự đồng thuận của đa số các nút (node) trong mạng lưới. Blockchain sử dụng các thuật toán mã hóa để bảo vệ dữ liệu và bảo đảm tính toàn vẹn của chuỗi khối.

Với những đặc tính như vậy, ngoài tiền điện tử, blockchain đã được ứng dụng trong quản lý chuỗi cung ứng (giúp theo dõi hàng hóa từ nhà sản xuất đến người tiêu dùng); bảo hiểm (giảm gian lận và tăng tốc độ xử lý yêu cầu bồi thường); chăm sóc sức khỏe (lưu trữ hồ sơ bệnh án an toàn và bảo mật); bầu cử trực tuyến (bảo đảm tính minh bạch và an toàn trong quá trình bầu cử)…

Ứng dụng đa lĩnh vực

Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua ngày 14-6-2025 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2026), mở ra khung pháp lý đầu tiên tại Việt Nam công nhận tài sản kỹ thuật số và tiền điện tử. Đây là một bước ngoặt trong điều chỉnh, quản lý và thúc đẩy nền kinh tế số, đặc biệt chú trọng công nghệ blockchain và tài sản ảo.

Trong quản lý nhà nước, blockchain có thể được sử dụng để quản lý hồ sơ, giấy tờ và dữ liệu cá nhân một cách an toàn và minh bạch. Các ứng dụng cụ thể bao gồm: quản lý đất đai, căn cước điện tử, truy xuất nguồn gốc sản phẩm…

Tập đoàn Viettel đã ứng dụng công nghệ blockchain vào nhiều lĩnh vực khác nhau. Ngay từ năm 2018, Trung tâm Công nghệ lõi - Tổng Công ty Giải pháp Doanh nghiệp Viettel đã ứng dụng thành công blockchain vào quản lý hồ sơ sức khỏe cá nhân, với mục tiêu hướng đến xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về hồ sơ sức khỏe của công dân trên toàn quốc. Viettel còn có thể ứng dụng blockchain trong nhiều lĩnh vực khác như quản lý chuỗi cung ứng, thanh toán điện tử, xác minh danh tính… Hệ thống xác thực số chuỗi khối (BDCS) của VNPT là hệ thống quản lý và xác minh văn bằng dựa trên nền tảng công nghệ blockchain. Hệ thống này sẽ giúp tăng tính minh bạch, chính xác của công việc cấp văn bằng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tuyển dụng lao động cần xác minh văn bằng có thể tra cứu tại hệ thống lưu trữ văn bằng trên nền tảng blockchain.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ứng dụng blockchain để phát triển hệ thống lưu trữ chứng chỉ quy mô lớn và giải quyết vấn đề bằng cấp giả mạo. Công ty SotaTek là đơn vị đảm trách thực hiện. Sau 2 tháng triển khai, ứng dụng này đã chính thức đi vào hoạt động, mang lại khả năng quản lý, xác minh và sử dụng thông tin từ các bằng cấp hiệu quả, đồng thời giúp tiết kiệm chi phí hành chính và cung cấp khả năng quản lý chặt chẽ.

Trong đại dịch COVID-19, SotaTek đã ứng dụng blockchain để xây dựng thành công "Ứng dụng Quản lý tiêm chủng cho cộng đồng", triển khai cho 32 triệu người trên khắp cả nước, giúp kiểm soát số ca nhiễm COVID-19 cũng như lịch sử di chuyển của họ; từ đó hạn chế sự lây lan của dịch bệnh. "Ứng dụng tra cứu xe đã qua sử dụng" do 11 nhà phát triển blockchain xây dựng đã được hơn 2.000 nhà phân phối xe máy uy tín tại Việt Nam và hơn 800 nhà phân phối trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương sử dụng. Ứng dụng thu thập thông tin về các xe đã được bán theo chuỗi giá trị, giúp người mua tiếp cận thông tin minh bạch về xe và đáp ứng nhu cầu của khách hàng hiện tại. Đặc biệt, ứng dụng còn cho phép các nhà phân phối, đại lý xe cũ biết chính xác sản phẩm gặp sự cố ở đâu trong quy trình sản xuất, từ đó giảm thiểu thời gian trung bình để sửa chữa. Một công ty ứng dụng blockchain triển khai giải pháp hỗ trợ quản lý nguồn gốc nông sản đối với hơn 800 sản phẩm và hơn 10 triệu tem truy xuất nguồn gốc blockchain được phát hành.

Trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, blockchain sẽ giúp cải thiện quy trình thanh toán, quản lý rủi ro và giảm chi phí giao dịch. Các ứng dụng tiềm năng bao gồm: thanh toán quốc tế, cấp tín dụng và quản lý tài sản số. Nhiều ngân hàng ở Việt Nam như BIDV, MB, VPBank, Vietcombank… cũng đã công bố việc sử dụng blockchain trong giao dịch tài chính. Theo Công ty BlockchainWork, một số doanh nghiệp khác như Masan Group, Bảo Việt, AIA cũng đã thành công trong việc áp dụng blockchain vào kinh doanh. Công nghệ blockchain giờ đây được tích hợp vào những ứng dụng nhận diện khách hàng (eKYC), cho phép hệ thống xác minh danh tính và thông tin cá nhân, thông tin doanh nghiệp. Nó giúp xác minh ID thông minh và giám sát người dùng, chống gian lận và tuân thủ quy định. Chẳng hạn như nền tảng AI định danh và xác thực điện tử VNPT eKYC của Tập đoàn VNPT đã ứng dụng nhiều công nghệ 4.0 mũi nhọn như AI, blockchain và nhận dạng sinh trắc học.

Với các nhà mạng viễn thông, blockchain giúp tăng cường khả năng ngăn chặn gian lận, cải thiện quản lý danh tính, dễ dàng chuyển đổi sang 5G và tăng cường bảo mật IoT.