Cần một cuộc "đại phẫu"

Không còn là những lo ngại hay nghi vấn, việc các doanh nghiệp (DN) đầu mối chiếm dụng sai mục đích Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (BOG) và thuế bảo vệ môi trường (BVMT) đã trở thành sự thật.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ mới đây chỉ rõ Công ty CP Tập đoàn Thiên Minh Đức thường xuyên không kê khai, kê khai không trung thực thuế BVMT, dẫn đến số thuế phải kê khai lại tăng thêm hơn 3.287 tỉ đồng.

Gây sửng sốt hơn nữa, mặc dù nợ thuế nhưng DN này đã cho bà Chu Thị Thành - Chủ tịch HĐQT, cùng con trai là Chu Đăng Khoa (còn gọi là "đại gia kim cương"), phó tổng giám đốc công ty, vay hơn 7.485 tỉ đồng để sử dụng vào mục đích cá nhân. Không riêng DN này, tại thời điểm ngày 31-12-2022, hàng loạt đầu mối xăng dầu khác nợ thuế BVMT với số tiền lên đến 6.323 tỉ đồng.

Trong khi đó, Quỹ BOG cũng liên tục bị các thương nhân đầu mối chiếm dụng sai mục đích, không kết chuyển về tài khoản quỹ mà để lại tài khoản thanh toán của DN trong nhiều kỳ trước khi hoàn trả số tiền 7.927 tỉ đồng. Đáng nói, những bất cập trong quản lý, sử dụng Quỹ BOG giai đoạn năm 2015 - 2016 từng được Kiểm toán Nhà nước vạch rõ, song vẫn không được khắc phục.

Trong gần 10 năm qua, số lượng bài báo, số lần các chuyên gia và đại biểu Quốc hội lên tiếng cảnh báo về nguy cơ trục lợi Quỹ BOG và thuế BVMT, gây thất thoát ngân sách và tổn hại lợi ích người tiêu dùng là rất nhiều. Thế nhưng, các cơ quan quản lý nhà nước - mà trực tiếp là Bộ Công Thương và Bộ Tài chính - dường như "bịt tai" không nghe, không tham mưu chính sách quản lý phù hợp.

Hàng loạt thương nhân đầu mối đã lợi dụng sự lỏng lẻo trong quy định pháp luật để hoạt động sai phạm và đằng sau đó là những bàn tay nhúng chàm của không ít quan chức, cán bộ.

Chỉ cách đây ít ngày, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải bị bắt tạm giam để điều tra tội "Nhận hối lộ" liên quan vụ án xảy ra tại Công ty TNHH Thương mại vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil. Cũng liên quan vụ án này, cựu cục trưởng Cục Thuế TP HCM Lê Duy Minh bị bắt tạm giam cùng với tội danh trên.

Là cơ quan quản lý chuyên ngành, Bộ Công Thương không thể không nhận thấy những bất hợp lý, thậm chí là nguy hại của việc giao Quỹ BOG cho DN quản lý. Chỉ cần vài chiêu phù phép, nguồn quỹ này có thể dễ dàng chảy đi sai địa chỉ, được dùng sai mục đích. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng chưa ban hành văn bản hướng dẫn các ngân hàng thương mại quản lý quỹ này phù hợp với chức năng, nhiệm vụ. Còn với việc buông lỏng quản lý, dẫn đến nợ đọng lớn thuế BVMT, Bộ Tài chính nói chung và ngành thuế nói riêng không thể vô can.

Những lời góp ý, cảnh báo bị bỏ ngoài tai có thể vì nhiều lý do nhưng không thể loại trừ khả năng bởi sức hấp dẫn khó cưỡng của lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm trong kinh doanh mặt hàng cực kỳ thiết yếu này. Hậu quả là một lĩnh vực quan trọng bị phanh phui nhiều góc tối, quan chức vướng vòng lao lý và niềm tin của người dân giảm sút. Cần một cuộc "đại phẫu" ngành xăng dầu với động thái quyết liệt rà soát, sắp xếp lại và xây dựng cơ chế quản lý chặt chẽ; loại bỏ những công cụ điều hành bất hợp lý, thiếu hiệu quả và dễ bị lợi dụng như Quỹ BOG.